Karamanoğlu Mehmet Bey

13 Mayıs 1277 tarihinde Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe'yi devletinin resmi dili olarak ilan etti. Karamanoğulları Beyliği 1250-1487 yılları arasında Anadolu’da hüküm sürmüş olan beyliklerden biridir. Anadolu’da yaklaşık 230 yıl hüküm süren bu beylik, Türkmen beyliklerinin Osmanoğulları’dan sonra en önemlisi, en kudretlisidir.

Karamanoğlu Mehmet Bey, 1240 yılında doğmuştur. Babası Kerimüddin Karaman Bey’dir.

Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflaması ve yıkılması sırasında kurulan Türk beyliklerinin en uzun ömürlülerinden birisi olan Karamanoğulları, Oğuzlar’ın Afşar boyuna mensuptur. Bu Afşar Türkmenleri, XIII. yüzyılın ilk yarısından itibaren devam eden Moğol istilası sırasında ülkelerini terk ederek önce Azerbaycan ve Şirvan taraflarına gelmişler ve buradan Anadolu'ya geçerek Anadolu Selçuklu Devleti'nin Sultanı I. Alaaddin Keykubad tarafından 1228 yılında Mersin, Mut, Gülnar yöresine yerleştirilmiş; daha sonra Ermenek civarı kendilerine verilmişti. Bu sırada bu Türkmenlerin başında Nûre Sûfî b. Sâdeddin isimli bir reis bulunuyordu. Daha sonra Konya-Ereğli’yi Hristiyanların elinden alan Nûre Sûfî bu suretle arazisini genişletmeye başladı.

Nûre Sûfî'nin ölümünden sonra yerine oğlu Kerimüddin Karaman geçti. Kerimüddin Karaman Bey Anadolu Selçuklu Devleti'nin Moğol baskısı altında gittikçe zayıf düşmesinden de istifade ederek Ermenek, Mut, Gülnar ve Silifke kalelerine zaman zaman akınlar yapıyordu. Daha sonra Ermenek'i ele geçiren Karaman Bey, Ermenek Beyi unvanını alarak beyliğin temelini atmış oldu.

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde küçük bir Beylik olan Karamanoğullarının Beyi Kerimüddin Karaman Bey Konya’ya saldırdığı savaşta 1253 yılında öldürüldükten sonra en büyük oğlu Karamanoğlu Mehmet Bey, 8 yıl kardeşleriyle birlikte gözden uzak yaşamış, 1261 yılında 21 yaşına geldiğinde beyliği toparlayarak beyliğin başına geçmiştir.

Niğde Emiri Hatiroğlu Şerafettin, Memluk sultanına güvenerek Moğollara karşı isyan ettiği sırada Karamanoğlu Mehmet Bey de onun tarafını tutmuştur. Bundan dolayı Şerafettin Bey Ermenek tarafı askeri kumandanlığını Karamanoğlu Mehmet Bey’e vermiştir. Bundan sonra Mehmet Bey her yıl Selçuk hazinesine göndermekte olduğu vergiyi kesmiştir. Ermenek kumandanlığının eski sahibi Bedrettin İbrahim, Karamanoğlu Mehmet Bey üzerine bir kuvvet göndermiştir. Bunun üzerine sarp yerlere çekilmiş olan Mehmet Bey, Göksu Derbendinde ani bir taarruzla Bedrettin kuvvetlerini bozguna uğratmıştır. 1276 yılında gerçekleşen bu olay Karamanoğullarının şöhretinin artmasına sebep olmuştur.

Onun zamanında Niğde, Aksaray, Kayseri, Sivas, Ankara, Konya, Akşehir, Afyon ve Kütahya Karamanoğlu hâkimiyetine katılmıştır. Karamanoğlu Mehmet Bey, Konya’yı aldıktan sonra Selçuklu tahtına, Sultan II. İzzeddin Keykavus’un oğlu Alâeddîn Siyavuş’u (Cimri) 12 Mayıs 1277’de çıkartmıştır.

13.yüzyıl ortalarında Selçuklular, edebi dil olarak Farsçayı, devlet dili olarak Arapçayı kullanırlardı. Halk ise öz dili olan Türkçeyi kullanırdı. Karamanoğlu Mehmet Bey, 13 Mayıs 1277 tarihinde Konya’da ünlü dil fermanını yayınlayarak, Türkçenin yeniden devlet dili olmasını sağlamıştır. Mehmet Bey fermanında

	“Şimdengeru, divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden gayri dil kullanılmaya... uymayanların boynu vurula....”

diyerek Türkçenin ve Türklüğün Anadolu’da ve yeryüzünde ebediyen yaşamasında öncü olma şerefine erişmiştir. Bu suretle resmi devlet işlerinde kullanılan Arapça ve Farsçanın hâkimiyetine büyük bir darbe vurulmuştur. Karamanoğlu Mehmet Bey’in fermanı Türk kültür tarihinin önemli olaylarından biridir. Günümüzde 13 Mayıs tarihi her yıl Karaman’da Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.

Karamanoğlu Mehmet Bey’in Konya’da kalması Moğol baskısından dolayı uzun süreli olmamıştır. Kendisi ancak Konya’da 37 gün kalmıştır. Moğol baskısından dolayı Mut taraflarına gitmiştir.

III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Anadolu Selçuklu büyük veziri Sahib Ata ve ordusu tarafından takip edilen Karamanoğlu Mehmet Bey, Karadağ yakınlarındaki Kızıldağ’da Selçuklu ordusu ile birleşen Tatar Hasan Giray Han ve ordularıyla girdikleri savaşta kardeşleri Halil ve Kasım Beylerle birlikte şehit olmuştur.

Karamanoğlu Mehmet Bey, 20 Haziran 1277 tarihinde 37 yaşında ölmüştür. Mezarı Karaman’ın Ermenek ilçesine bağlı Balkusan Köyü’nde bulunmaktadır.

Karamanoğulları Beyliği Anadolu beylikleri içerisinde en uzun ömürlü ve en güçlü beyliklerden birisi olmuştur. Beyliğin ilk merkezi Ermenek olmuş, daha sonra sırasıyla Lârende (Karaman), Konya, kısa bir süre de Niğde ve Silifke beylik merkezi olmuştur. Karamanlıların devlet idare sekli Anadolu Selçukluları devlet teşkilatına benzemekte idi. Beylik aile fertleri tarafından seçilen Ulu bey tarafından idare edilir, ailenin diğer üyeleri ülkenin çeşitli yerlerinde valilik yapmak suretiyle yönetime katılırdı.

Anadolu-Beyliklerinin-Genel-Haritası

Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından faydalanarak beyliklerini kuvvetlendiren Karamanoğulları, bu devletin yıkılmasından sonra Anadolu’nun en kuvvetli beyliği haline geldiler. Bir ara İlhanlılar Karamanlıları yendilerse de sonra yeniden ülkelerine sahip olan Karamanlılar, ilhanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra Konya’yı alarak kendilerine başkent yaptılar.

Karamanoğulları Beyliğinin bayrağı: Bayrakta bulunan 6 köşeli yıldız Müslümanlar öncesinde de Öntürk ve Türk kültüründe yer alsa da Müslümanlar arasında “Mühr-ü Süleyman” olarak bilinen simgedir.

Karamanoğullarının siyasi ve ticari ehemmiyeti, memleketlerinin coğrafi durumuna göreydi. Kuvvetli düşmanları karşısında sarp yerlere çekilerek korunurlar, tehlike geçince tekrar İçel ve Larende taraflarına gelirlerdi. Karaman Beyliğinin ilk hükümet merkezi, Ermenek’ti. Sonraları toprakları genişleyince, Larende kasabasını uzun müddet merkez olarak kullandılar. Konya’yı ele geçirince, devlet merkezini buraya taşıdılar. 1463 senesinde, Konya Osmanlılara geçince, Larende’yi tekrar merkez yaptılar.

Şehabeddin Ömer, Mesalik-ül-Ebsar isimli eserinde, 14. asrın ilk yarısında, Karamanoğulları’nın 25.000 atlı ve 25.000 yaya askeri olduğunu kaydetmiştir. Bunlardan başka aşiret kuvvetlerinden de faydalanmışlardır.

Geçitler vasıtasıyla Konya’ya ulaşan ticaret yollarını kontrol eden Karamanlılar, Ceneviz ve Kıbrıs tacirlerinden aldıkları vergilerle, mühim bir gelir temin ediyorlardı. Lamos, Silifke, Anamur ve Manavgat gibi kendilerine ait limanlardan tahsil ettikleri gümrük resmi de belli başlı gelirlerindendi.

Karamanoğullarının Ermenek, Anamur, Larende (Karaman), Aksaray, Niğde ve Konya’da inşa ettirdikleri mimari eserler, Selçuklu sanatının takipçisi olduklarını göstermektedir.

Kendilerini Anadolu Selçuklu Sultanlığının varisi sayarak diğer beylikleri kendilerine bağlamak isteyen Karamanlıların, Osmanlılar ile münasebetleri Orhan Gazi zamanına rastlar. Karamanlıların saldırısına uğrayan Germiyanoğullarının Osmanlılardan yardım istemesi, Karamanoğulları ile Osmanoğullarının arasını açtı.

I. Murat Bey zamanında Osmanlı, Karamanlı ilişkileri çok gelişti. I. Murat Bey’in, Kızı Nefise Sultan’ı Karamanoğlu Alaettin Bey’e vermesine rağmen Karamanlılar, Osmanlılara düşman gözüyle bakmaya devam ettiler. Bunun üzerine Konya’ya yürüyen I. Murat, Karamanoğullarını yendi. Ancak damadını bağışlayarak ona tekrar Karaman Beyliği’ni bıraktı.

Yıldırım Bayezid zamanında 1391 yılında Karamanoğulları beyliğine son verildi. 1402 yılında Yıldırım Bayezid ile Timur arasında yapılan Ankara Savaşı’ndan sonra, 1403 yılında Timur tekrar Karamanoğulları Beyliği’ni kurarak başına II. Mehmet Bey’i atadı.

I. Mehmet, Karamanoğlu Mehmet Bey’i yenerek esir etti. Fakat Osmanlıların II. Murat döneminde, Karamanlılarla tekrar kurdukları akrabalık bağıyla dostluk kuruldu. Fatih Sultan Mehmed döneminde Karamanoğulları beylerinden Karamanoğlu Kâsım Bey, Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan’la işbirliği yapması üzerine, Fatih bu beyliği ortadan kaldırdı. Ancak Karamanoğullarına mensup bazı beyler tekrar İçel ve Niğde taraflarına giderek beylikleri devam ettirdiler. Nihayet II. Bayezid bu beyliğe 1487 yılında kesin olarak son verdi.

Kaynak:Biyografi.info