Mengü Ertel

Mengü Ertel, afiş ve grafik sanatçısıdır.

Mengü Ertel, 1931 yılında İstanbul'un Üsküdar semtinde doğmuştur. Babası Üsküdar Evkaf Dairesi kıdemli memurlarından Muhsin Bey idi. 12 yaşında babasını yitirdi. Küçük yaşta tiyatroya ve sinemaya merak sardı. Filmlerde figüranlık ve dublaj yaptı.

Resim öğretmeninin yönlendirmesi ile İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Dekorasyon Bölümü’nü bitirdikten sonra belli bir süre, sinema ve tiyatro dekorlarıyla ilgili çalışmalar yaptı. Öğrencilik yıllarından itibaren sanat ve edebiyat çevresi ile tanıştı. Muhsin Ertuğrul'un kurduğu Küçük Sahne'de Almanya’dan gelen dekoratör Kurt Halleper’in yanında çalışarak tiyatro dekoru deneyimi kazandı. Renkli ilk Türk filmi olan Halıcı Kız'da dekoratör yardımcılığı yaptı. Aynı dönemde Adalet Cimcoz’un kurduğu Maya Sanat Galerisi’nde arkadaşı Kuzgun Acar'la birlikte çalıştı.

1953 yılında Karaköy'de Grafik Sanatlar Atölyesi’ni kurdu. Atölye, 1982 yılında da bir şirkete dönüşerek faaliyetlerini sürdürdü. Büyük firmalar, markalar, kamu kurumları, festivaller için özgün amblem ve logolar tasarladı. 1. İstanbul Festivali'nin afişi, tasarladığı işlerdendir. Mengü Ertel, ilk kişisel sergisini, Türk Alman Kültür Merkezi’nde, çoğunluğu basılmamış çalışmalarından oluşan tiyatro afişleriyle 1969 yılında açtı. Bu sergiyi Ankara ve İzmir’de açtığı sergiler izledi.

Mengü Ertel, 1950 yılında Mustafa Eremektar ve Berk Çalıkman ile San Organizasyon’u kurdu.

Muhsin Ertuğrul'un ondan Yıldız Kenter ve Müşfik Kenter’in Kenter Tiyatrosu tarafından 1959-1960 tiyatro sezonunda sahnelen Salıncakta İki Kişi adlı oyun için afiş yapmasını istemesi üzerine 1960'lı yıllarda tiyatro afişi çalışmalarına başladı. Bu oyun için Muhsin Ertuğrul'un isteği ile Mengü Ertel'in tasarladığı afiş, ülkedeki sanatsal tiyatro afişlerinin öncüsü oldu.

Dönemin tüm özel tiyatroları için afiş tasarladı. Haldun Taner'in yazdığı, müziğini Yalçın Tura'nın yaptığı “Keşanlı Ali Destanı” müzikal oyununa 1967 yılında yaptığı afiş çalışması başyapıtlarından birisi oldu. Mengü Ertel, Meslek hayatında tiyatro için 150'den fazla afiş tasarladı.

Mengü Ertel, Türkiye Dışişleri Bakanlığı Kültür Dairesi’nin yardımıyla, Doğu Berlin, Varşova, Brüksel, Berlin, Köln (1972), Münih (1973), Amsterdam, Hoogaven (Hollanda), Brno’da (Çekoslovakya) (1974) sergiler açtı.

1966’dan başlayarak çeşitli uluslararası afiş sergilerine ve bienallere katıldı

Bu kişisel sergilerden başka, Varşova Afiş Bienaline (1966, 1968, 1976, 1978, 1980), Brno Grafik Bienaline (1970, 1972, 1974, 1976, 1978, 1980), Gelheim Am Rhe-in’da (Almanya) açılan Bergama Sergisi’ne (1972), Frechen (Almanya) 3. Grafik Bienaline (1974), Cannes 2. Uluslararası Sinema Afişleri Sergisi’ne (1974), Paris Film Afişleri Sergisi’ne (1975), Doğu Berlin’deki Intergraphik’e (1976), Melbourne (Avustralya) Uluslararası Afiş Sergisi’ne (1977), Doğu Berlin’deki Uluslararası Brecht Afişleri Sergisi’ne (1978), Lahti (Finlandiya) Afiş Bienaline (1979) katıldı. Bu sergiler nedeniyle çeşitli kataloglarda yapıtları yayımlandı, afiş ve grafik sanatıyla ilgili yapıtlarda adından söz edildi.

Aslan Asker Şvayk ve Godot'yu Beklerken afişleri 1966 Varşova Afiş Bienali kataloğunda yer aldı. Keşanlı Ali Destanı ve Kafkas Tebeşir Dairesi afişleri ise 1968'de Wilanów Poster Müzesi'nin düzenlediği Uluslararası Poster Bienali’ne kabul edildi ve müzenin arşivine girdi.

En çok sergi açmış Türk grafik sanatçısı olan Mengü Ertel’in Türkiye’de afiş sanatının yayılmasında ve saygınlık kazanmasında büyük katkısı olmuştur. Anlatımcılığın ağır bastığı afişlerinde, önem verdiği duyguyu aktarabilmek için çeşitli dokulardan yararlanmıştır. Bu arada bazı çalışmalarında (özellikle basılmamış çalışmalarında), dokunun bildiriden de öne çıktığı görülür. Mengü Ertel’in sergilediği çalışmaların büyük çoğunluğu basılmamıştır.

Baskı olanaklarının zorlaması, az afiş yaptırılması ve içindeki afiş tutkusu nedeniyle bu yola yönelen sanatçı, Jeanne D'arc’ın Çilesi adlı afişi Cannes 2. Uluslararası Sinema Afişleri Sergisi’nde, özel ödüle aday gösterilmesine karşın, basılmamış olması nedeniyle ödül alamayınca (1974), bir yıl sonra aynı afişi özel olarak bastırarak, Uluslararası Paris Film Afişleri Sergisi’ne göndermiş, bu kez büyük ödülü, İngiliz Oscar Zarate’yle paylaşmıştır (1975).

1980 Moskova Olimpiyatları Uluslararası Afiş Yarışması’ndaysa, 5 000 afiş arasından, on adet üçüncülük ödülünden birini kazanma başarısını göstermiştir. Mengü Ertel çeşitli grafik çalışmalarının yanı sıra mimar Vedat Dalokay’ın projesini hazırladığı İslâmâbâd Camisi’nin çini panolarının dizaynını yapmış, 1983 yılında İstanbul Grafik Sergisi Amblem Yarışması’nda, 1984’te de İstanbul Grafik 83 Sergisi İhap Hulusi Görey Afiş Yarışması’nda ödül almıştır.

Sinema sanatı ile yakından ilgilenen Mengü Ertel, sinemayı "beslenme kaynağı" olarak gördü. Uzun yıllar Türk Sinematek Derneği yönetiminde yer aldı. Ölümüne değin TRT 2 kanalında televizyonunda her hafta yayımlanan Cumhuriyete Kanat Gerenler başlıklı programın sunuculuğunu yaptı

Mengü Ertel, İlhan Selçuk ile Turhan Selçuk'un kız kardeşi Ülfet Nuran Ertel  ile evli idi ve Murat Ertel (d.1964) adında bir çocuğu vardır.

Mengü Ertel’e 1998 yılında devlet sanatçısı unvanı verildi. Son sergisi, 1999 yılında İstanbul'da Dolmabahçe Kültür Merkezi'nde açtığı “Büyültmeler” isimli sergidir. Bu sergide su bazlı boya ve hat kalemiyle yaptığı çalışmaları dijital baskı tekniğiyle hazırladığı 15 adet ‘"büyültme’’yi sergiledi.

Mengü Ertel, 15 Mart 2000 tarihinde İstanbul’da 69 yaşında zatürreden ölmüştür.

Ödülleri :
1975 - Uluslararası Paris Sinema Afişleri Sergisi Büyük Ödül
1980 - Moskova Olimpiyat Oyunları Afiş Yarışması Üçüncülük Ödülü
1983 - Grafik 83 Sergisi, İhap Hulusi Afiş Yarışması Başarı Ödülü


Kaynak:Biyografi.info