Sedat Hakkı Eldem

Sedat Hakkı Eldem, 20 Aralık 1908 tarihinde İstanbul’da ailesinin üçüncü çocuğu olarak doğmuştur. Babası yazar İsmail Hakkı Eldem, annesi ise ressam Osman Hamdi Bey'in yeğeni Azize hanım’dır. Sadi, Vedad ve Galibe adlarında kardeşleri vardı. Babasının diplomat olması sebebiyle Sedad Hakkı Eldem’in çocukluk ve gençliği, Avrupa’nın, başta Cenevre, Münih ve Zürih olmak üzere, çeşitli kentlerinde geçti. İlköğretimini Fransızca gören Eldem, liseye Almanya’da gitti. İlkokulu İsviçre’nin Cenevre kentinde, ortaokulu ise Almanya’nın Münih kentinde bitirir.
1924 yılında İstanbul’a dönen Sedat Hakkı Eldem, aynı yıl, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde hocalık yapan mimar Vedat Tek ile tanışıklığı aracılığıyla bu okula kaydını yaptırır. Sanayi-i Nefise Mektebi’nin adı 1928 yılında değiştiğinden yeni adıyla İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi mimarlık bölümünden mezun oldu. Öğrencilik dönemini çoğunlukla Guilio Mongeri’nin atölyesinde geçirdi. Becerilerine oldukça ilgi gösteren bu mimarın yanında staj yapma şansına da sahip oldu.

1928 yılında Akademiden mezun olunca devlet bursuyla üç yıllığına Avrupa’ya gönderildi. Paris ve Berlin başta olmak üzere birçok Avrupa kentini dolaştı, Auguste Perret ve Hans Poelzig gibi mimarlarla çalışma, Le Corbusier’le ise tanışma şansı yakaladı. Üç yıl sonlanmadan, 1930’da, Güzel Sanatlar Akademisi’nden gelen davet üzerine Türkiye’ye döndü. Türkiye'ye döndükten sonra da bir süre Ankara'da o dönemde yapıda uygulanan betonarme iskelet sistemini uygulayan mimarlık firması Philipp Holzmann ve Guilio Mongeri’nin bürolarında çalıştı.

1931’de, Budapeşte Fuarı Türk Pavyonu’nun inşa edilmesiyle mimarlık pratiği, 1932’de Akademi’ye atanmasıyla da akademik hayatı başlar. 1988’de hayatını kaybedene kadar iki alanda da sınırsız üretim ve katkı gerçekleştirecek ve Türkiye mimarlık tarihine, Cumhuriyet’in en önemli mimarlarından biri olarak geçecektir. 1932'de mimar Ernst Arnold Egli’nin yardımcısı olarak Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretim üyesi oldu.

Sedat Hakkı Eldem, 1932 yılında İstanbul’da kendi bürosunu açtı, bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisinde ders vermeye başladı, 1978 yılında emekli oluncaya kadar Akademi öğretim üyeliği görevini sürdürdü.

Meslek yaşamı boyunca, biçim ve bezeme ayrıntılarını seçmece bir anlayışla yenilemeksizin halk mimarlığından ve batı kökenli üsluplara bağlı kalmaksızın çağdaş teknolojiden yararlanarak Türkiye'ye özgü bir mimarlık yaratılması gereğine inanmış ve bu doğrultuda çalışmıştır. Eldem'in çağdaş Türk mimarlığında önemli bir yeri olan yapıları her zaman dikkatleri üzerine çekmiş, bunların bazıları yeni bir dönemi başlatan yapılar olmuştur. Örneğin, New York Dünya Sergisi'ndeki Türk Pavyonu (1938-39) II.Ulusal Mimarlık döneminin başlangıcı sayılmış, Emin Onat'la birlikte tasarladığı İstanbul Adalet Sarayı ise (1948, Sultanahmet) yeni bir akılcı işlevci dönemi başlatmıştır. 1952'de SOM Firması ve Bunshaft ile birlikte gerçekleştirdiği İstanbul Hilton Oteli de (1952) 1950'lerde egemen olmaya başlayan daha serbest, uluslararası nitelikteki dönemin öncüsü olmuştur.

Sedat Hakkı Eldem'in titizlikle üzerinde durduğu bir konuda mimarlık eğitimi olmuştur. 1941-46 arasında Yüksek Mimarlık Bölümü başkanlığı yaptığı GSA'da 46 yıl boyunca mimari proje ve yapı bilgisi derslerini vermiş, bunlara Milli Mimari Semineri'ni eklemiş; daha sonra, 1978'de emekli olana değin bu çalışmaları bilimsel yöntemlerle sürdüren Rölöve ve Restorasyon Kürsüsü'nün yöneticiliğini üstlenmiş; emekliliğinin ardından aynı okulda da proje öğretmenliğine devam etmiştir.

Sedat Hakkı Eldem, Osmanlı dönemi evleri ve 18.-19. yüzyıl saray ve köşkleri üzerinde yaptığı çalışmalar ve klasik Osmanlı mimarisi üzerine araştırmalara yaparak, mimari tasarımda geleneksel motiflerin yeniden kullanılmasına öncülük etti. Tarihi yapıların korunmasıyla ilgili olarak 1941-1945 arasında Eski Eserleri Muhafaza Encümeninde, daha sonradan 1962-1978 arasında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunda görev aldı.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve ilk genel kurul toplantısını 1948 yılında Lozan’da yapan Uluslararası Mimarlar Birliği’nde (UIA) Türkiye’yi temsil etti.

Sedat Hakkı Eldem, 7 Eylül 1988 tarihinde İstanbul’da 80 yaşında ölmüştür.

Ödülleri :
1929 - Paris'te çağdaş Sanatçılar Sergisi'nde aldığı Bronz Madalya
1952 - Amerikan Mimarlık Enstitüsü'nün Bölgesel Tasarım ödülü
1983 - Sedat Simavi Mimarlık ve Kent Planlaması ödülü
1983 - Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat ödülü
1986 - Ağa Han Mimarlık Ödülü (Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu Binası İle)
1988 - Ulusal Mimarlık Ödülleri (Büyük Ödül)

Kitapları :
Sedad Eldem ile söyleşiler
1954 - Türk Evi Plan Tipleri
1968,1977 - Rölöve I, II (Feridun Akozan ve Köksal Anadolu ile)
1969-1974 - Köşkler ve Kasırlar I-II
1970 - Yapı-Geleneksel Yapı Metodları
1976 - Türk Bahçeleri
1976 - Türk Mimari Eserleri
1977 - Sadabad
1978 - Köseoğlu Yalısı
1979 - İstanbul Anıları
1979 - Boğaziçi Anıları
1984-1987 - Türk Evi-Osmanlı Dönemi I-II-III
1984 - Topkapı Sarayı, Bir Mimari Araştırma (F.Akozan ile)

Mimari Eserlerinden bazıları :
1933 - Satie İşhanı
1931 - Budapeşte Sergisi Türk Pavyonu
1932 - Naci Paşa Köşkü (Ankara)
1933 - Tevfik Azmi Yalısı (İstinye, İstanbul)
1934 - Elektrik Şirketi Deposu (Fındıklı, İstanbul; yıkıldı)
1934 - Seyhanlı Apartmanı (Teşvikiye, İstanbul)
1934 - Maçka’daki Firdevs Hanım Evi
1934-1937 - Başbakanlık Binası
1934-1937 - Yalova Termal Oteli (1984'te yıkıldı)
1936-1937 - Okyar Köşkü (Büyükada, İstanbul)
1936-1937 - Ahmed Ağaoğlu Evi (Nişantaşı, İstanbul; yıkıldı)
1937-1938 - Ankara Gümrük ve Tekel Müdürlüğü
1938 - Ayaşlı Yalısı (Beylerbeyi, İstanbul)
1938 - Tahsin Bey Yalısı (Yeniköy, İstanbul)
1938 - Ankara Devlet Konservatuarı Ek Yapısı ()
1942-1943 - Edebiyat ve Fen Fakültesi Binaları
1943 - Amerikan Hastanesi
1944 - Emin Onat ile birlikte tasarladığı İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi
1948 - Maçka Taşlık Kahvesi
1951-1955 – Emin Onat’la İstanbul Adalet Sarayı binası
1952 - Hilton Oteli
1956-1959 - Plaj Tesisleri (Florya, İstanbul; Orhan Çakmakçıoğlu ile birlikte)
1956-1959 - Plaj Tesisleri (Kilyos, İstanbul; Orhan Çakmakçıoğlu ile birlikte)
1956-1965 - Uşaklıgil Köşkü (Emirgân, İstanbul)
1962-1964 - Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu Binası
1962 - 1964 - Vaniköy’deki Suna Kıraç yalısı
1964 - Yeniköy''de Sirer Yalısı
1965-1966 - Kıraç Yalısı (Vaniköy, İstanbul)
1968 - Hindistan Sefareti
1971 - Fındıklı’daki Akbank Genel Merkezi
1971-1972 - Türk Sefareti Beyrut
1971-1972 - Neslişah Sultan Yalısı (Kandilli, İstanbul)
1972-1974 - Hamdi Şensoy’la birlikte Taksim Atatürk Kitaplığı
1973 - Atatürk Kitaplığı
1975 - Kâmuran Sertel Köşkü (Yeniköy, İstanbul,
1975 - Tarabya’da Rahmi Koç Köşkü
1976 - Yıldız Mahallesi
1976-1977 - Hollanda Büyükelçiliği (Ankara)
1976 - Ayazağa İş Merkezi
1978-1980 - Komili Yalısı
1979 - Şark Sigorta Genel Müdürlüğü (Bağlarbaşı, İstanbul)
1981-1983 - Mimar Sinan Üniversitesi Atölyeler Bloğu (Fındıklı, İstanbul; Cengiz Eren ile birlikte)
1980-1988 - Maslak’taki Alarko Holding büro binaları


Kaynak:Biyografi.info