Sigmund Weinberg

Polonya Yahudisi, Rumen uyruklu Osmanlı'nın ilk sinemacısı, yapımcı, senarist ve yönetmen. Türkiye’ye sinemayı ilk getiren kişidir.

Sigmund Weinberg, 1868 yılında Romanya’nın Galiçya bölgesinde doğmuştur. Tam adı Sigmund Jean Weinberg’dir. Babasının adı ise İsrail Weinberg idi. Sigmund Weinberg, 1889 yılında İstanbul’a gelerek ticarete başladı. İstanbul Galata’da açtığı dükkanında Fonograf, gramofon ve fotoğrafla ilgili alet ve aksesuarların satışını yaptı.

16 Ocak 1897 yılında halka açık ilk film gösterimini yaptı. Sigmund Weinberg, İstanbul’da Galatasaray Lisesi'nin karşısında bulunan Avrupa Pasajı'ndaki Sponeck Birahanesi'nde halka açık ilk sinema gösterisini sundu. O zamanlar elektrik olmadığından çok zorlu geçen bu gösterimde insanlar sinemayı canlı fotoğraf olarak nitelendirdiler. Kimi çevrelerde hoş karşılansa da bazı çevreler günah ve haram olduğunu düşündü.

Sinemanın dünyadaki öncü isimleri Lumiere Kardeşler olarak bilinse de Avrupa’daki fotoğraf makinesi üreten şirketlerin Osmanlı’daki ayağını Sigmund Weinberg temsil etti. 1900’e gelindiğindeyse sinematografın tüm haklarını Lumiere Kardeşlerden satın alan Fransız Pathe şirketinin Osmanlı’daki temsilcisi oldu.

Sigmund Weinberg, ilk Türk belgesel filmi, ilk Türk filmi, Türkiye'de gösterilen ilk film (sinematograf) gibi katkıları ile tam anlamıyla Osmanlı'ya sinema kültürünü getirmiş ve yerleştirmiş birisi olarak tarihe geçmiştir. Sigmund Weinberg, İstanbul’da yaşadığı dönemde, hem Sultan Abdülhamit II’in hem de Sultan V. Mehmet Reşat'ın resmi fotoğrafçısı ve sinemacısı oldu.

Sigmund Weinberg ilk yerleşik ve sürekli sinema salonunu, Fransız şirket Pathé Frères’in (Pathé Kardeşler) İstanbul temsilcisi olarak Pathe Sineması adı ile Stavros Papadopulos’un müdürlüğünde 30 Ocak 1908 tarihinde İstanbul’da Tepebaşı'nda (bugünkü çeşitli fuarların yapıldığı Tepebaşı Sergi Sarayı'nın olduğu yerde) açmıştır. Pathe Sineması, 1916 yılında Belediye, 1918 yılında Amphi (Amfi), 1924 yılında Asri Sineması, 1941 yılında Ses Sineması adlarını alarak uzun süre sinema salonu olarak kullanıldı. Daha sonra Şehir Tiyatroları Komedi Bölümü oldu. 1958 yılında kullanılmayacak denli yıprandığından yıktırıldı.

Sigmund Weinberg, Fransız şirket Pathé Frères’in (Pathé Kardeşler) İstanbul temsilcisi olarak İstanbul’da 1914 yılında, görüntü yönetmenliğini Fuat Uzkınay’ın yaptığı ve Türk tiyatrocu Ahmet Fehim Efendi’ninde oynadığı “Himmet Ağa'nın İzdivacı” adlı filmini senaryosunu yazıp çekmeye başladı. Film 1918 yılında gösterime girebilmiştir. Çünkü filmin oyuncuları, çekimler sırasında Birinci Dünya savaşından dolayı askere alındığından çekimler yarım kalmış ve 1918 yılında Fuat Uzkınay tarafından tamamlanabilmiştir.

1915 yılında, dönemin Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa’nın emriyle kurulan Merkez Ordu Sinema Dairesi’nin (MOSD) başına getirildi. Yardımcısı Fuat Uzkınay’la birlikte pek çok belge ve haber filmi çekti.

1916 yılında Arşak Benliyan Topluluğu’nun sahnelediği Leblebici Horhor oyununu Fuat Uzkınay ile sinemaya aktarmaya çalıştı. Başrol oyuncularından birinin ölmesi nedeniyle film yarım kaldı. Daha sonra Merkez Ordu Sinema Dairesi’nin yapımcılığını üstlendiği filmi yönetmen olarak Fuat Uzkınay tamamlamıştır.

27 Ağustos 1916’da Osmanlı Devleti ile Romanya arasında savaş başlayınca, Romen uyruklu olması nedeniyle Merkez Ordu Sinema Dairesi’ndeki görevinden alındı ve ülkeden sınır dışı edildi.

1925 yılı başlarında tekrar İstanbul’a gelen Sigmund Weinberg, Grand Rue de Pera caddesi (İstiklal caddesi) üzerindeki ön cephesi ahır olan bir binayı Orientaux Sineması’na dönüştürdü ve Orientaux Sinemasının işletmeciliğini yüklendi.

Sigmund Weinberg, 1954 yılında Romanya’da 86 yaşında ölmüştür.

Yönetmen ve senarist olarak yaptığı filmler:
1914 - Himmet Ağa'nın İzdivacı (Yapım: 1914, Gösterim:1918)
1916 - Leblebici Horhor Ağa

Yapımcı:
1914 - Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı


Kaynak:Biyografi.info