Zekeriya Sertel

Türk basın tarihinin önde gelen isimlerinden birisidir.
Mehmet Zekeriya Sertel, 1890 yılında dört çocuklu varlıklı bir ailenin en büyük çocuğu olarak Selanik'e bağlı Usturumca'da doğmuştur. Küçük yaşta annesi Saniye Hanım'ı, 16 yaşında iken babası Hacı Halim Ağa ölünce kardeşlerinin sorumluluğunu üstlendi.

İlkokula Usturumca'da gitti. Orta öğrenimini Selanik’de başladı ve Edirne'de tamamladı. Ardından Selanik'te Hukuk Mektebi'ne devam etti.

Gazeteciliğe Selanik’te yayınlanan İttihat ve Terakki’nin yayın organı ‘Rumeli’de başladı. Yunus Nadi Abalıoğlu ile de ilk defa orada tanıştı. Aynı zamanda Fransızca öğrenmek için bir Fransız okulunda gece kurslarına katıldı ve bir İtalyan bilim adamından dersler alarak felsefe ve sosyoloji bilgisini genişletti.

Selanik’in işgalinden sonra İstanbul’a geldi. "Tasvir-i Efkar’gazetesinde çalışmaya başladı. İstanbul Hukuk Mektebi’ni bitirdi. 1913 yılında Paris’te Sarbonne Üniversitesi’nde sosyoloji öğrenimi görmeye gitti. 1. Dünya Savaşı başlayınca öğrenimini yarım bırakıp İstanbul’a döndü. 1914’de kendi gazetesi Turan’ı yayınlamaya başladı. Kısa bir süre sonra kâğıt sıkıntısı nedeniyle kapanmak zorunda kaldı. Gazetenin kapanmasının ardından, Rumeli'den gelen göçmenlerin ve göçebe aşiretlerin yerleştirilmesi için kurulmuş olan Muhacirin ve Aşayir Müdürlüğü (Göçmen ve Aşiretler Müdürlüğü) dairesinde iki yıl görev yaptı.

İstanbul’un işgal yıllarında direnişe destek vermek için eşi ile birlikte Büyük Mecmua'yı yayımladı. Halide Edip Adıvar’ın başyazarı olduğu dergide, Falih Rıfkı Atay, Mehmet Fuat Köprülü, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ömer Seyfettin gibi aydınlar yazılarını yayınladılar.

1915 yılında ilk Türk kadın gazetecilerden Sabiha SertelDerviş ile evlendi.

1919’da eşi Sabiha Sertel’le ve kızı ile birlikte ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi’ni bitirdi. ABD'de bulunduğu sürede Amerikan gazetelerinde yazılar yazarak Türk Kurtuluş Savaşı'nı anlattı. Eşi ile birlikte Amerika'da yaşayan Türkler'i örgütleyerek Himaye-i Etfal Cemiyeti'ne (Çocuk Esirgeme Kurumu) çok yüksek miktarda bağış toplanmasını sağladı. Yüksek öğrenimlerini tamamladıktan sonra 1923 yılında yurda döndüler.

Zekeriya Sertel, yurda döndükten sonra 1923 yılında Basın Yayın Genel Müdürü olarak görevlendirildi. Matbuat Müdürlüğü yayını olarak Ayın Tarihi adlı bir dergi çıkardı. 1924 yılında basına sansür getirilince görevinden istifa etti ve İstanbul'a döndü.

7 Mayıs 1924 de Yunus Nadi Abalıoğlu ve Nebizâde Hamdi ile beraber Cumhuriyet gazetesini kurdu ve gazeteyi yönetme görevini üstlendi. Cumhuriyet gazetesinin ilk sayısını 7 Mayıs 1924 tarihinde bizzat fiilen kendisi çıkardı. Daha sonra çıkan anlaşmazlıklar sonucunda buradan ayrıldı.

1924’te ’Resimli Ay’ dergisini yayınlamaya başladı. Dergideki yazılar nedeniyle İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı, 3 yıl hapse mahkum oldu.

1932’de Faik Sabri Duran’la birlikte Türkiye’nin ilk ansiklopedisi olan on ciltlik ‘Hayat Ansiklopedisi’ni çıkardı. 1936’da Tan gazetesini Ahmet Emin Yalman’la birlikte satın aldı. Tan gazetesi, 2. Dünya Savaşı sırasında faşizme karşı etkili bir gazete oldu. Cumhriyet Gazetesi'nden sonra en yüksek tirajlı günlük gazete haline geldi. CHP'li Tek Parti iktidarına muhalif yazılar yazdı. Bu yüzden 4 Aralık 1945 günü onbinlerce CHP yanlıları tarafından gazete yağmalandı ve Serteller linç girişimine uğradı. Bu olaydan sonra Tan Gazetesi'nin yayını sona erdi.

Tek Parti yönetiminin siyasi baskılarının artması üzerine eşi Sabiha Sertel’le birlikte 1950 yılında Paris’e gitti. Daha sonra Bakü’ye geçtiler. Sabiha Sertel, Eylül 1968’de Bakü’de yaşamını yitirdi. Zekeriya Sertel yeniden Paris’e yerleşti. 1977’de Danıştay kararıyla İstanbul’a dönebildi. ´Cumhuriyet´ ve ´Vatan´ gazetelerinde yazılar yazdı.

1915 yılında ilk Türk kadın gazetecilerden Sabiha Sertel ile evlendi. Sevim (d.1917), Yıldız (d.1922) adında iki kızları oldu.

Zekeriya Sertel, 11 Mart 1980’de Paris’te 90 yaşında öldü.

1996 yılında Zekeriya ve Sabiha Sertel’in adını yaşatmak için kızları Yıldız Sertel ve Hilla Ünalmış Duda tarafından Sertel Vakfı kurulmuştur. 1996'dan bu yana her yıl demokrası alanında en iyi çalışmayı yapan gazeteci ve bilimadamları ile kurumlara Sertel Demokrasi Ödülü verilmektedir.

Eserleri :
Hayat ve Şebap(1911, Selanik, Nebizade Hamdi ile birlikte)
Hayat Ansiklopedisi (1932, ekip çalışması)
Davamız ve Müdafaamız (1946, Sabiha Sertel ile birlikte)
Mavi Gözlü Dev (1968, Ant Yayınları)
Nazım Hikmet'in Son Yılları (1978, Milliyet Yayınları)
Rus Biçimi Sosyalizm (1993, İletişim Yayınları)
Amerikan Biçimi Yaşam (1993, Yapı Kredi Yayınları)
Sertellerin Anılarında Nazım Hikmet ve Babıali (1993, Adam Yayınları, Sabiha ve Yıldız Sertel ile birlikte)

Kaynak:Biyografi.info