Avni Dilligil

Tiyatro, sinema oyuncusu ve yönetmen.
Avni Dilligil, Trabzon eşrafından, demiryolcu Ramiz bey ve Servinaz hanım'ın en büyük oğlu olarak 1 Ocak 1908 de o zamanlar Lübnan'a bağlı olan şimdi İsrail devleti'nin sınırları içinde kalan Hayfa şehrinde doğdu. Babasının görevi nedeniyle çocukluğu Hayfa'dan Batum'a , Edirne'den Samsun'a bir çok yerde geçti. İlköğrenimini İstanbul'da, Fransız okulu Sant Bazil, ortaöğrenimini Edirne ve İstanbul'da tamamladı. Mercan İdadisi öğrencisiyken, sık sık Şehzadebaşı'na giderek ünlü tiyatro ustalarını izliyordu. Vefa takımında futbol oynadı.

1924 yılında babasının tayini ile Samsun'a giden Dilligil, orada Samsun Türk Ocağı'nda ilk tiyatro çalışmalarına başladı. Samsun Türk Ocağı'nda ilk olarak Abdülhak Hamit Tarhan'in aynı adlı oyununda "Eşber" rolünü oynadı. Daha sonra Muhsin Ertuğrul'dan seyrettiği "Cehennem" piyesini sahneye koydu ve oynadı. Sahneye çıkmasına karşı gelen babası onu yaz aylarında lokomotif atölyesine çırak olarak verdi. Ancak Karadeniz turnesi'ne çıkan Darülbedayi'nin Samsun da verdiği temsilleri seyreden Dilligil, şöyle düşündü;"İçimde yanan sanat aşkı, her manii devirip aşama yaptıracak kadar kuvvetlidir".

Avni Dilligil, Samsun'dan ayrılıp İstanbul'a gitmeye karar verdi. İstanbul'a gelen Dilligil, Galata'da küçük bir otele yerleşti. İlk profesyonel deneyimini bir tuluat tiyatrosunda yapan Dilligil, bu tarz tiyatrolarda yapamayacağını anladı ve 1925'te Eskişehir Cer (TCDD) Atölyeleri'ne tornacı olarak girdi. İki yıl sonra 1927 de giriş sınavlarını kazanarak İstanbul Şehir Tiyatrosu (Darülbedayi )oyuncu kadrosuna katıldı. Sahneye ilk kez 1927'de Şehir Tiyatroları'nda "Hamlet" oyununda figüran olarak çıktı. Aynı yıl Muhlis'in çocukları ve 1929 tarihinde ise Süreyya 0pereti'nde çeşitli oyunlarda oynadı. Ardından Raşit Rıza grubu'na geçerek Sanat çevrelerine adını ilk duyurduğu rol olan "Kamelyalı Kadın" piyesinde "Arman Duval"i burada oynadı.

1933 yılında Avni Dilligil, Raşit Rıza ile çıktıkları bir Ankara turnesinde o sırada Ankara Halkevi Tiyatrosu'nda oynayan ilk eşi Nezahat Tanyeri ile tanıştı ve evlendi. 1934 yılında Avni ve Nezahat Dilligil çifti İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu'na girerler. Bu evliliğinden Erhan Dilligil (1935 - 7 Ocak 1991) adında bir oğulları oldu. 1935 yılında Raşit Rıza'nın kurmak istediği Ankara Şehir Tiyatrosu için tekrar Ankara'ya dönerler. Bu girişim çeşitli sebeplerden başarısız olur.

1937 yılında Atatürk'ün emri ve dönemin başbakanı Celal Bayar'ın görevlendirmesiyle yakın doğuya, "Türkiye Cumhuriyeti Tiyatrosu'nu Tanıtma Turnesi"ne çıkar. Suriye ve Irak'a gider. Aynı yıl askerlik görevini yapar.

1938 yılında Ankara radyosu temsil kolu'nda çalışmaya başlarlar. Ankara Çocuk Esirgeme Kurumu'nda Hintli yazar Tagor'un "Mektup" adlı oyununu sahneye koyar. 1938 yılında ilk sinema deneyimi, Atatürk devrimlerini anlatan"Doğan Çavuş" filminde Doğan Çavuş rolünü oynamasıyla başlar.

1940'da İstanbul Şehir Tiyatrosu'na döndü. 1941 yılında ''Kahveci Güzeli'' filmiyle sinemada yer aldı. 27 Aralık 1942'de İstiklal caddesinde eski Fransız Tiyatrosunda Ses Tiyatrosu ve Opereti'ni kurar ve oyunlar yönetir. 1943 yılında Amerikan Kız Koleji'nde "Elektra" isimli oyunu sahneye koyar. Ertesi yıl da 1944 yılında çeşitli anlaşmazlıklardan dolayı Ses Opereti'nden ayrıldı ve İstanbul'da Avni Dilligil Tiyatrosu'nu kurdu. Bir sene sonra eski hocası Raşit Rıza ile tiyatrolarını birleştirirler.

350'den fazla filmde rol alan, 4 film senaryosu yazan Dilligil'in, kendisi gibi hayatını tiyatroya adayan oyuncu kızı Çiçek Dilligil de aynı yolda ilerliyor.

1946'da kurduğu İzmir Şehir Tiyatrosu'nun genel sanat yönetmeliğini dört yıl yürüttükten sonra belediye meclisi kararı ile tiyatro kapattırılınca, 1951 de "Bizim Tiyatro" isimli bir topluluk kurarak Cevat Fehmi Başkut'un "Sana Rey Veriyorum" adlı oyunuyla Anadoluya ve Kıbrıs'a turneye çıkarlar. Grup Ankara turnesi sonrası dağılır. Ayrıca 1950'de "Oğlum İçin" filmiyle yönetmenliğe başladı. 1953'de İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği Gençlik Tiyatrosu'nun yönetmenliğini yaptı. Bu topluluk ertesi yıl 1954 senesinde Almanya'da Erlangen şehrinde , Dilligil'in yönettiği Brezilyalı yazar Pascal Karlos Magno'nun yazdığı "Yarın Başka Olacaktır" adlı oyunla Uluslararası Üniversiteler Tiyatro Festivali'nde birinci oldu.

Dilligil, Çığır Sahne - saat 6 Tiyatrosu'nu kurar. 1956'da tekrar İzmir'e dönen Avni Dilligil burada “Ara Tiyatro”'yu kurar. 1956 yılında evlendiği ikinci eşi Belkıs Dilligil'den oğlu Rahmi Dilligil (1956)dünyaya gelir. 1960 senesinde İstanbul Şehir Tiyatrosu'na geri döner.

1963 senesinde Aksaray'daki Saydan pasajında Halk Tiyatrosu'nu kurar. Avni Dilligil, 1967 yılında Halk Tiyatrosu'nun ismini Avni Dilligil Tiyatrosu olarak değiştirir ve tekrar Anadoluya turneye çıkar.. Bu tiyatroların kadrolarında kız kardeşi Aliye Rona (Dilligil) ile beraber birçok değerli sanatçılar bulunuyordu. 1969 senesinde Anadolu turnesi dönüşü kızı Çiçek Dilligil dünya'ya gelir

21 Mayıs 1971'de İstanbul'da "Merdiven" isimli oyunda oynarken oyun sonrası dinlenmek için gittiği tiyatronun müdüriyet odasında geçirdiği bir kalp krizi sonucu 63 yaşında hayata veda eder.

1941 yılından ölümüne kadar sinema ve tiyatroya ara vermeden devam eden Avni Dilligil, oyunculuğunun yanı sıra yönetmenlik ve seslendirme yapmıştır.

Avni Dilligil'in adına ailesi tarafından oluşturulan Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri 1977 den bu yana her yıl sekiz dalda verilmekteydi. Ancak kızı Çiçek Dilligil ''Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri''ni 26 yıl sonunda 2003 yılından itibaren devam ettirmemeye karar verdiğini açıklayarak kaldırdığını bildirmiştir.

Evlilikleri :
İlk eşi (1933 ) Nezahat Tanyeri'den Erhan Dilligil (1935 - 7 Ocak 1991 öldü )
İkinci eşi Belkıs Dilligil (1956 – 1971) çocukları Çiçek Dilligil (1969) ve Devlet tiyatroları eski genel müdürü Rahmi Dilligil (1956) doğmuştur.

Ayrıca sanatçının ismi Mecidiyeköy'de bir sokağa verilmiştir.

Kaynak:Biyografi.info