Azra Erhat

Türk deneme ve inceleme yazarı, Eski Yunan ve Roma dilleri uzmanı, filolog, arkeolog, çevirmendir.

Azra Erhat, 4 Haziran 1915 tarihinde Şişli, İstanbul’da Selanikli Tevfik Bey ile Nasibe Hanım’ın dört çocuğundan biri olarak doğmuştur. Babasının işi nedeniyle ailesi ile önce İzmir’e, 1925 yılında ise Viyana’ya yerleşti. İlköğrenimini Avusturya, Viyana’da, orta ve lise öğrenimini Belçika, Brüksel'de yaptı. 1934 yılında Emil Jazgmain klasik lisesini bitirdikten sonra Türkiye’ye döndü. Bu okulda Latince ve Yunanca öğrendi. Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Romanoloji bölümüne yazıldı. 1934-1936 yılları arasında İstanbul Edebiyat Fakültesinde, iki yıl Prof. Leo Spitzer’in derslerine ve etkinliklerine katıldı.

1936 yılında Almanya’dan hoca olarak getirilen ve Ankara Dil ve Tarih -Coğrafya Fakültesi’nde Klasik Filoloji bölümünü kurmakla görevlendirilmiş Prof. George Rodhe’nin asistanı olarak hem Latince- Yunanca hem de Fransızca-Almanca bilen Azra Erhat görevlendirildi. Azra Erhat, 1936’da öğrenci-çevirmen, 1939’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ni bitirerek Klasik Filoloji Bölümü’nde asistan olarak göreve başladı. 1939’da asistan, 1946’da doçent oldu.

1948 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya fakültedeki öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Behice Boran, Adnan Cemgil, Niyazi Berkes’le birlikte üniversiteden uzaklaştırıldı. 1949-1950 arasında Yeni İstanbul ve Vatan gazetelerinde çalıştı. 1954-1956 yılları arasında Varlık gazetesinde çalıştı. Gazetecilik yıllarında da çeviri çalışmalarını sürdürdü. Antoine de Saint-Exupéry’den Küçük Prens ve Colette’den Cicim romanlarını çevirdi. 1956 yılında, 41 yaşındayken emekli oldu.

1956-1975 yılları arasında, 19 yıl boyunca Uluslararası Çalışma Bürosu ( ILO ) Yakın ve Orta Doğu Merkezi’nde kütüphane memurluğu yaptı.

Azra Erhat, Türk deneme ve inceleme yazarı, Eski Yunan ve Roma dilleri uzmanı, filolog, arkeolog, çevirmendir. Özellikle Eski Yunan klasiklerinden yaptığı çevirilerle tanınmıştır. A. Kadir (İbrahim Abdülkadir Meriçboyu) ile birlikte gerçekleştirdiği İlyada ve Odissea çevirileri referans kabul edilir.

İlk çevirileri Tercüme dergisinde çıktı. Sofokles, Aristopfanes gibi yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı. Yeni Ufuklar dergisinin yazarlarından biri olan Azra Erhat, bu dergi çevresinde gelişen hümanist anlayışın öncüleri arasında yer aldı.

12 Mart 1971 dönemindeki aydın kırımından payını aldı. Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol, Magdi Rufer, Yaşar Kemal’in eşi Tilda’yla birlikte 4 ay Maltepe Askeri Cezaevi’nde tutuklu kaldı. Dört ay sonra ilk oturumda dostlarıyla birlikte salıverildi. Tutukluluğu süresince, Gülleylâ’ya Anılar adını verdiği özyaşamöyküsünün bir bölümünü yazdı ve küçük yeğenine adadı. Uluslar arası Çalışma Bürosu (ILO) bu zor döneminde Azra Erhat’ı destekledi, tutuklanmasından davası sonra erip aklanıncaya dek geçen bir buçuk yıla yakın sürede büroda çalışmadığı halde kadrosunu korudu, maaşını düzenli ödedi.

1972 yılında önemli çalışmalarından biri olan Mitoloji Sözlüğü’nü hazırladı. Eserinde, başta Anadolu efsaneleri olmak üzere son derece karmaşık olan Yunan ve Latin mitolojisini ayrıntılarıyla anlattı, efsaneleri hem bilimsel bir gözle incelemeye hem de bunların dünya yazın ve sanatındaki yerlerini, eşsiz bir esin kaynağı olarak değerlendirmeye çalıştı.

1975 yılında, 1973’te vefat eden Halikarnas Balıkçısı’ndan kendisine gelen mektuplardan derlediği Mektupları’yla Halikarnas Balıkçısı adlı yapıtı yayımladı.

1978 yılında Çağdaş Yayınlarınca yayımlanan ‘‘Sevgi Yönetimi’’ adlı denemesinde ise, ilkin Yahya Kemal Beyatlı ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nin ileri sürdükleri, ‘‘Akdeniz Uygarlığı’’ görüşünden sonra Atatürk’ün önerisiyle savunulan ‘‘Anadolu’daki bütün kültürler bizimdir’’ tezini benimseyen görüşünü dile getirdi. Anadolu’da gelmiş geçmiş çeşitli uygarlıkların izlerini çok yalın ve akıcı bir dille anlattı ve Türkiye’de kökleşmesini özlediği hümanizma akımına ustaları Halikarnas Balıkçısı ve Sabahattin Eyüboğlu’nun yolundan yürüyerek öncülük etti.

Yine çok yakınındaki Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte çevirdiği Eshilos’un Theogonia ve "İşler ve Günler" adlı yapıtlarıyla Eshilos üzerine araştırmaları, 1977’de "Eshilos, Eserleri ve Kaynakları" adıyla basıldı. Bu üç isim bir arada "Mavi Yolculuk" terimini Türk ve dünya literatürüne kazandırdılar.

1978 yılında Doktora tezi olan Sappho Üzerine Konuşmalar’ı Cengiz Bektaş’la tekrar yayına hazırladı. 1981-1982 yıllarında, Sabahattin Eyüboğlu’nun tüm eserlerini Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler adı altında derledi ve yayımlattı.

Azra Erhat, 6 Eylül 1982 tarihinde İstanbul’da 67 yaşında kanserden dolayı ölmüştür.

Ödülleri :
A.Kadir ile birlikte İlyada destanından yaptığı çevirinin birinci cildi 1959’da Habib Törehan Bilim Ödülü’nü, üçüncü cildi 1961’de Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü aldı.

Eserleri :
* Mavi Anadolu (1960)
* Mavi Yolculuk (1962)
* İşte İnsan-Ecce Homo (1969) (Çeviri)
* Sevgi Yönetimi (1978)
* Mitoloji Sözlüğü (1972)
* Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı (1976)
* Troya Masalları (1981)
* Karya'dan Pamfilya'ya Mavi Yolculuk (1979)
* Homeros - Gül ile söyleşi
* Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları (1977); Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte (Çeviri)
* İlyada (1967) A. Kadir ile birlikte (Çeviri)
* Odysseia (1970) A. Kadir ile birlikte (Çeviri)
* Osmanlı Münevverinden Türk Aydınına
* Yedi Deniz, Piri Reis - A. Kadir ile birlikte
* Şölen - Dostluk, Platon - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
* Zincire Vurulmuş Prometheus, Eshilos - Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
* Savaş Uçuşu, Antoine de Saint-Exupéry (çeviri )
* Küçük Prens - Antoine de Saint-Exupéry (çeviri )
* Dişi Kedi – Colette (çeviri )
* Cicim – Colette ( çeviri )


Kaynak:Biyografi.info