İlhan Koman

Türkiye'de bulunan çalışmalarından en bilineni İstanbul’da Yapı Kredi Sigorta Genel Müdürlüğü binasının önünde bulunan Akdeniz Heykeli’dir.

İlhan Koman, 17 Haziran 1921 tarihinde Edirne’de doğmuştur. Babası doktorluk ve çiftçilikle uğraşan Fuat Bey, annesi Sevinç Leman Hanım'dır. Baba tarafı Mohaç Savaşı'ndan sonra Konya’dan Balkanlar'a yerleştirilmiş Türk köylülerindendi; aile 1880'lerde Yugoslavya'dan Edirne'ye göç etmiştir. Çocukluğu Edirne'nin Kaleiçi semtinde geçen İlhan Koman, 17 yaşındayken tüberküloza yakalandı ve uzun bir hastalık dönemi geçirdi. Edirne Lisesi'ni bitirdikten sonra, 1941 yılında İstanbul’a yerleşti.

1941 yılında girdiği ve şimdiki adı ile Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olan İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümünde bir yıl okuduktan sonra Heykel bölümüne geçiş yaptı ve orada Alman Profesör Rudolf Belling’den ders aldı ve 1945 yılında mezun oldu.

1947 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak Neşet Günal, Refik Eren ve Sadi Öziş'le birlikte devlet bursu ile Paris'e gönderildi. 1947- 1950 arasında Fransa'da Academie Julian ve l'Ecole du Louvre'da çalışmalar yaptı. Louvre Müzesi'ndeki çalışmaları sırasında özellikle Mezopotamya ve Mısır sanatından etkilendi.

Paris yıllarında çağdaş akımlara yakınlık duyan sanatçı, ilk sergisini 1948 yılında Paris'te açtı. Bu sergiden sonra dünya çapında birçok farklı yerde kişisel sergiler açtı ve grup sergilerine katıldı. Bir çok önemli bienal ve sergilerin yanında, 1956, 1962 ve 1979 yıllarında Venedik Bienali, 1957’de Soa Paolo Bienali, 1966 yılında 5. Tahran Bienali, 1961 yılında Paris, Rodin Müzesinde gerçekleştirilen 2. Uluslararası Çağdaş Heykel Sergisine katıldı ve aynı zamanda hem Türkiye’de hem de İsveç’te bir çok kamusal sanat çalışmalarına bulundu.

1951 yılında Paris'den Türkiye'ye dönmeden hemen önce Melda Kaptana ile evlendi, bu evlilikten bir oğlu dünyaya geldi.

1951-1958 yılları arasında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nde görev yaptı.

1952 yılında Anıtkabir Heykel Yarışması'nda "Şeref Holü'ne çıkan merdivenlerin sağındaki kabartma kompozisyonu" birinciliğini kazandı. 1952–1954 yılları arasında bu proje kapsamında gerçekleştirdiği ‘Sakarya Meydan Muharebesi’ konulu rölyefleri Paris'te görüp etkilendiği Mezopotamya ve Mısır rölyeflerinden izler taşımaktadır.

İlhan Koman’ın eseri Anıtkabir’deki rölyef, 1954

Paris’te görüp etkilendiği Mezopotamya ve Mısır rölyeflerinden izler taşıyan bu çalışmasında vücutlar önden, yüzler ise genelde profildendir. İki bölümden oluşan kompozisyonda, alt kısımda savaşı, merdivenlerin olduğu yere denk gelen üst kısımda ise zaferi işler.

1957 yılında Brüksel’e giden İlhan Koman, 1958 yılında İsveç'e yerleşti ve 7 yıl sonra Hulda ismini verdiği teknesini satın aldı, onun içinde yaşamaya başladı. Bilim ve sanatı bir araya getiren eserleriyle sanat dünyasında kendini özgü bir konum edindi; bu özelliğinden ötürü Türk Da Vinci'si olarak anıldı. Figüratif soyutlama alanında en ünlü ve üzerinde en çok konuşulan çalışması Akdeniz Heykeli'dir. Küçük ebatlarda altın renkli bir örneği, Afife Jale Tiyatro Ödülleri’nde kazanlara takdim edilmektedir.

1981 yılında Sedat Simavi Görsel Sanatlar Ödülü’nü kazanan Akdeniz Heykeli, Halk Sigorta için yapılır ve Zincirlikuyu’da inşa edilen Genel Müdürlük binası önüne yerleştirilir. 2000 yılında Halk Sigorta’nın adının Yapı Kredi Sigorta A.Ş. olarak değiştirilmesi sonucu heykelin mülkiyeti bu şirkete geçer.

1953 yılında akademi bünyesinde kurulan metal atölyesinde Sadi Öziş, Ali Hadi Bara, Şadi Çalık ve Zühtü Müridoğlu ile çalışmaya başladı. Aynı dönemde fabrikatör Mazhar Süleymangil’in sağladığı sermaye ile Şadi Çalık ve Sadi Öziş ile birlikte ‘Karemetal’ adlı mobilya atölyesini kurarak modern mobilyalar tasarladı. Fransız Grup Espas’tan esinlenerek 1955 yılında Ali Hadi Bara, Sadi Öziş ve mimar Tarık Carım ile Türk Grup Espas adlı topluluğu kurdu. Bu grup ile resim, heykel ve mimarinin işbirliğini savunan işler üretti.

1957 yılından itibaren Sadi Öziş ve Şadi Çalık ile birlikte kurduğu metal atölyesinde heykel çalışmaları yaptı.

Çalışmaları 1954 yılı Ankara Devlet Sergisi'nde ikincilik, 1955 yılı Ankara Devlet Sergisi'nde birincilik ödüllerini aldı. 1958 yılında, Brüksel'de düzenlenen uluslararası bir sergide Türk pavyonunun yapımını üstlendi. Altı ay süren bu çalışma sırasında tanıştığı mimar Ralph Erskine'in daveti üzerine mimari tasarımları için form araştırmaları yapmak üzere İsveç'e gitti.

İlk eşinden ve Güzel Sanatlar Akademisi'ndeki görevinden ayrılan İlhan Koman, 1959 yılında İsveç'e yerleşti. 1965 yılında M/S Hulda adlı 1905 yapımı, iki direkli bir yelkenliyi satın alarak içinde yaşamak ve çalışmak üzere restore ettirdi 1986'da ölümüne kadar bu tekneyi ev ve atölye olarak kullandı.

1967 yılında Stockholm Uygulamalı Sanatlar Yüksekokulu'nda öğretim üyesi oldu ve yaşamının sonuna kadar bu görevi sürdürdü. Öğrencilik yıllarından itibaren çeşitli sanat akımlarını yakından inceleyen Koman, Fransa’dayken çağdaş sanat akımlarım yakından inceleyerek geometrik-soyut anlayışı benimsedi. 1963-1964 yıllarında dışavurumcu-soyut çalışmalar yaptı. Bu dönemde yeni geometrik türevler ve yel değirmenleri gibi bilimsel buluşları tescillendi.

1969 yılında İsveç'te Sundsvall'da bir alan düzenlemesi için açılan yarışmada birincilik ödülü, 1970 yılında da Örebro Belediye Sarayı önüne konulmak üzere yaptırılan Leonardo Anıtı adlı yapıtı, heykel yarışmasında da birincilik ödüllerinden birini aldı. Sonradan İsveç hükümetince satın alınarak Stockholm Mimarlık Yüksekokulu'nun önüne kondu.

İlhan Koman, İsveç Parlamentosu’ndaki Kraliyet Arması rölyefini yapar ve rölyefin arkasına bir not bırakır: “Hayatın bir cilvesi, sizin devletin alamet-i farikasını da bir kara kafalı yaptı.”

1986'da Danimarka'daki Grönningen Grubu'nun sergisine konuk sanatçı olarak katıldı.

Çoğunluğu Stockholm'da olmak üzere 20 şehrin sokak ve meydanlarında Koman’ın heykelleri bulunur. Stokholm’da Mimarlık Yüksek Okulu önünde "Leonardo'ya Selam" heykeli sanatçının beğenilen eserlerindendir. Yapı Kredi Sigorta Genel Müdürlüğü binasının önünde bulunan Akdeniz Heykeli sanatçının Türkiye'de bulunan çalışmalarından en bilinenidir.

İlhan Koman, 1949 yılında Paris’te tanıştığı Melda Kaptana ile 1951 yılında evlendi. Daha sonra 1959 yılında boşandı. Ahmet Koman adında oğlu vardır.

İlhan Koman, 30 Aralık 1986 tarihinde İsveç'in başkenti Stockholm'de 65 yaşında ölmüştür. Vasiyeti üzerine cesedi yakılarak külleri yaşamının büyük bir bölümünü üzerinde geçirdiği Baltık Denizine atılmıştır.

Sonsuz sütun / Endless column – 1975

Moderne Muséet (Stockholm), Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Museo J. Battle (Montevideo), MOMA (New York), Palais International des Beaux Arts (Brüksel), Seattle Art Museum (Seattle, Washington DC) ve İstanbul Resim Heykel Müzesi gibi yurtiçi ve yurtdışındaki pek çok önemli müzede eserleri bulunmaktadır.

Kaynak:Biyografi.info