Şadi Çalık

Şadi Çalık, Türk çağdaş heykel sanatının öncülerindendir.

Şadi Çalık, 6 Aralık 1917 tarihinde Yunanistan’da Girit Adası'nın Kandiye şehirinde doğmuştur. Tam adı Mehmet Şadi Çalık’dır. Babası Kandiye eşrafından Çalıkzade Şadi Bey, annesi Hatice hanımdır. Ailesi ile birlikte 1923’teki mübadelede İzmir Urla’ya yerleşmiş, çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Urla'da geçirmiştir.

İlk öğrenimini tamamladıktan sonra 1930 yılında başladığı İzmir Amerikan Koleji‘nde iki yıl eğitim görmüş, sonra yatılı olarak İzmir Atatürk Lisesi'nde devam etmiştir. Şadi Çalık 1932- 1939 yılları arasında İzmir Buca'da Abidin Elderoğlu atölyesinde desen ve resim sanatı üzerinde çalışmaya başladı. Resim hocası Abidin Elderoğlu atölyesinde sistematik olarak desen, klasik resim tekniği, konularında temel konuları öğrendi.

Şadi Çalık, 1939 yılında da İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümüne girdi. 1940-1948 yılları arasında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nde, Nazi Almanyası'ndan kaçarak Türkiye'ye sığınan profesör Rudolf Belling'in öğrencisi oldu. Daha bu okulun ilk senesinde öğrenci iken İzmir Fuarı Hayvanat Bahçesinden "Atbaşları" yapması için ilk siparişini alır. Bu figür ile kendisini yetiştirdiğini kanıtlamış olur. 1940 yılında “İzmir Fuarının ortasında bir yalaktan su içen, pirinç dökümden yapılmış üç adet at başı ve at nalından oluşan heykeller ile havuz çevresindeki çıplak heykelleri de Şadi Çalık yapmıştır.

1949 yılında okulundan mezun olunca, Ankara Basın ve Yayın Kurumu için yaptığı “İbrahim Şinasi” ve “İbrahim Müteferrika” büstlerinden kazandığı parasıyla Paris’e gitmeye karar verdi. 1950-1951 yılları arasındaki Paris seyahatini kendi parasıyla karşılamış, Paris’te, Rue Grand Chaumiere'deki Soyut Sanat Atölyesi ve Güzel Sanatlar Akademisinde çalışmalar yapmış, hem modern, hem de klasik eserleri görmüştür.

1950 yılında Paris’te “Paris Kuşu” adlı çalışmasını yaptı. 1951 yılında İzmir’e döndü.

Şadi Çalık, 1 Eylül 1951 tarihinde yazar Necati Cumalı’nın kız kardeşi seramik sanatçısı Müfide Cumalı ile evlendi ve İstanbul’a taşındı. Temmuz 1952’de kızı Siren dünyaya gelir. Müfide ile bu evliliğinden daha sonra oğlu Osman Çalık dünyaya gelmiştir. 1959 yılına kadar serbest olarak çalıştı.

1952´de soyut “Halkalar 1” heykelinin Saraçhane´de yapılan İstanbul Belediyesi yeni binasının havuzuna konulması düşünüldüyse de bu gerçekleşmedi.

1952 yılında Anıtkabir'in yapımı esnasında Paris'ten yeni dönen ve Paris’te de tanıştıkları ve beraber oldukları yakın dostu İlhan Koman ve Zühtü Müridoğlu ile kurdukları ekip çalışmalarında yer aldı.

Atölyelerinde günün sanatçılarıyla yakın ilişkilerini sürdürdü. “Horoz”, “Uçan Form”, “Delikli Soyut” gibi yapıtlarıyla soyut heykel çalışmalarını sürdürürken aynı zamanda Anıtkabir kabartma ve heykellerini yapan heykeltraşlardan Zühtü Müridoğlu ekibinde İlhan Koman ile birlikte çalıştı. İlhan Koman ve Zühtü Müridoğlu ile kurduğu iş birliğinin benzerini Nuri İyem ve Bedri Rahmi Eyüboğlu ile de sürdürerek onların atölyelerinde de çalışmalar yapmıştır.

Şadi Çalık'ın Cevat Şakir Kabaağaçlı, Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat gibi sanatçılarla yakın dostlukları olmuştur. Paris, Berlin ve Viyana'ya götürülen Çağdaş Türk Sanatı sergisine katılmış, Dostları Sabahattin Eyüboğlu, Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat ile Mavi Yolculuk'lara girmiştir.

Şadi Çalık, 1953 yılında akademi bünyesinde kurulan metal atölyesinde İlhan Koman, Ali Hadi Bara, Sadi Öziş ve Zühtü Müridoğlu ile çalışmaya başladı. 1955 - 1959 yılları arasında fabrikatör Mazhar Süleymangil’in sağladığı sermaye ile Sadi Öziş ve İlhan Koman ile birlikte ‘Karemetal’ adlı mobilya atölyesini kurdular. Mobilya tasarımları yaptılar. Şadi Çalık’ın 1959 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretim görevlisi olmasıyla Türkiye’nin ilk design atölyesi kapanır.

1953 yılında Hürriyet gazetesinin açtığı Atatürk Anıtı yarışmasında 1nci oldu. Londra’daki Institute of Contemporary Arts'in (ICA) açtığı Uluslararası Meçhul Mahkûm Yarışmasına katıldı. İzmir Fuarı’ndaki Sümerbank rölyefini Hakkı Atamulu ile birlikte yaptı. 1955 yılında Ankara Sıhhiye’de Etibank Genel Müdürlüğü binası cephesi için açılan yarışmada 1.Ödülünü aldı.

Nuri İyem ile Beyoğlu Şehir galerisinde Ocak 1956 ve Ocak 1957’de resim ve heykel sergisi açtı.

1960 yılında Adnan Çoker ile Van, Tatvan ve Bitlis’e bir gezi yapar. Bu gezi sırasında Anadolu dağları, kayalarına hayran kalır. Van da Akdamar adasını gezer. Bitlis ve Ahlât’taki Ermeni ve Selçuk eserlerini inceler. Bu gezi sonrasında Adnan Çoker ile derin bir dostluk da kurmuş olur. Aynı yıl İzmir Fuarı için 27 Mayıs Devrimi Anıtı’nı yapar. Heykelci Prof. Hüseyin Gezer ile birlikte İstanbul Belediye Sarayı Sergi Salonu için Hitit Güneş Kursu’nu bronza büyüttü.

İstanbul Merter’deki VAKKO Genel Müdürlüğü havuzu için 1968 yılında soyut bir çalışma yapan Şadi Çalık, 1969 yılında ODTÜ Fizik-Kimya Anfi (Üçlü Anfi) binası için Soyut Heykel’i yaptı. 1969 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümünde doçent olduktan sonra bölüm başkanlığına da seçildi. 1971’de Profesör oldu.

ODTÜ Atatürk Anıtı

1971 yılında ilk defa doğduğu yer olan Girit’e gitti. Doğduğu yer olan Kandiye’yi de gezdi. Ayrıca bu yıllarda İzmir Kordon’da Yapı ve Kredi Bankası binasına 9 Eylül Bağımsızlık ve Kalkınma konulu rölyeflerini yapmıştır. Ankara Kızılay Yapı ve Kredi Bankası binasına amblem rölyef ve soyut taş bir rölyef yapar. Bu yıllarda Lizbon TC Büyükelçiliği binasına soyut taş bir rölyef ile Erzincan, Batman ve İzmit Seka İşletmeleri Atatürk Anıtları’nı gerçekleştirdi.

1977 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümü başkanlığından ayrıldı. 1977 yılında Devlet Sanatçısı ödülünü alan Şadi Çalık, İzmir'de Konak Meydanı yakınında taş kaideye uygulanmış, oturan bronz bir figürden oluşan Bülent Eczacıbaşı’nın dedesi, Nejat Eczacıbaşı’nın babası Süleyman Ferit Eczacıbaşı Anıtı’nı yaptı.

Şadi Çalık, 24 Aralık 1979 tarihinde İzmir’de 62 yaşında kalp krizinden ölmüştür. Bornova Hacılarkırı mezarlığına defnedildi. Urla Belediyesi tarafından "gelecek nesillerce hatırlanması" için Urla'daki bir caddeye Şadi Çalık adı verildi.

Türk heykel sanatının önemli isimlerinden Şadi Çalık, aslında Türk heykel sanatında Minimalizmi ilk örneklendiren sanatçı olmuştur. Kendisi, daha Amerika’da böyle bir akım yokken, “Minimumizm” adlı eserini gerçekleştirmiş ancak Türkiye’de önemi anlaşılamamıştır. Ancak bu eserle, 1957 yılında Amerikan Haberler Merkezi’ndeki sergide yer alınca ortalık karışmış ve eser oldukça dikkat çekmiştir. Yani sanatçı, ABD’de 1960’larda ortaya çıkan Minimal Sanatı çok daha önceden öngörmüş ve bir örneğini sergilemiştir.

Ödülleri :
1953 yılında Hürriyet gazetesi, Atatürk Anıtı yarışması 1.Ödülü
1955 Ankara Sıhhiye´de Etibank Genel Müdürlüğü binasi cephesi 1.Ödülü
1962´de Eskişehir Atatürk ve Gençlik Anıtı yarışması 1.Ödülü
1977 Devlet Sanatçısı ödülünü aldı.
1979´da TBMM Atatürk Anıtı ve Bolu Köroglu yarışmalarında 3.'lük ödülleri aldı.

Eserleri :
Eskişehir, Niğde, Sakarya Atatürk anıtları ( Nusret Sumanla birlikte)
Erzincan ve ODTÜ Atatürk Anıtları
İstanbul Ticaret Odası bakır ve taş rölyefler,
Galatasaray Lisesi 50.yıl Anıtı
İzmir Kültür Park heykelleri,
Süleyman Ferit Eczacıbaşı Anıtı
Ercüment Tarcan büstü, 1940.
Hüseyin Batuhan büstü, 1941.
Asaf Halet Çelebi büstü, 1942
"Atbaşları", 1940. Pirinç döküm
"Masadakiler"
Resim ve Heykel Müzesi´ndeki "Nü",
Giresun´daki "Adalet Sembolü"
Konak Sineması rölyefleri
İzmir Fuarı´ndaki "Yatan Kadın",
Etibank rölyefi, 1955.
Büyük Efes Oteli, Antik Ege Rölyefi, İzmir, 1963.
Ekonomi Rölyefi, İstanbul, 1964. Pişmiş toprak
Soyut Rölyef, Lizbon, 1971.
Soyut rölyef, İstanbul, 1972. Dövme bakır. Eminönü'ndeki İstanbul Ticaret Odası

Soyut Heykelleri :
Minimum" adlı soyut heykel 1957
"Paris Kuşu" 1950. Tahta, soyut
"Soyut Heykel", 1950 Alçı.
Küçük Demir", 1951.
"Halkalar 1", 1952. Alçı. İ
"Uçan Form", 1952.
"Horoz", 1952. Alçı
"Koltuk" ve "Heykel", 1955-
"Demir 3- Kuşlar" 1957. Demir.
"Demir 4", 1957. Demir
"Vietnam", 1970. Alçı, bronz, patine.
Müfide Çalık Portresi, 1970.
"Virüs Entelektüel", 1970.


Kaynak:Biyografi.info