Nikos Sampson

15Temmuz-23 Temmuz 1974 tarihleri ​​arasında III. Makarios'ün yerine ve Glafkos Klerides'in öncesinde Kıbrıs Cumhurbaşkanıydı.

Nikos Sampson, 16 Aralık 1935 tarihinde Kıbrıs'ın Ammochostos kentinde Karpaz'ın Vasili (Gelincik) köyünde Sampson Georgiadis, Theano Liasidou çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Magosa Lisesinden mnezun olduktan sonra Atina Gazetecilik Yüksek Okulundan mezun oldu. Gençliğinde Anorthosis Famagusta ikinci takımında futbol oynadı ve The Cyprus Times için gazetecilik yaptı. Babasının ilk adı olan "Sampson"ı soyadı olarak aldı. Asıl adı Nikos Georgiadis'dır. 1950'lerde EOKA'ya katıldı ve çatışma sırasında ve sonrasında gazetecilik kariyerine devam etti.

EOKA lideri Albay Yeoryos Grivas'ın yardımcısı olan Nikos Sampson, Kıbrıs'ta yüzlerce İngiliz ve Türk'ün baş katili olarak terörizmde bir simge haline gelmiştir. 1964 yılında Küçük Kaymaklı köyünde bizzat onlarca Türk'ü katletmiştir. Nikos Sampson, Kıbrıs Türklerine karşı yaptığı şiddet karşısında "Omorphita Kasabı" lakabını aldı ve 1969 yılında İlerici Cephe'yi kurdu ve Yunanistan ile enosis (birleşme) için kampanya yürüttü.

Nikos Sampson, EOKA'ya katıldıktan sonra EOKA lideri Albay Yeoryos Grivas'ın doğrudan emri altında bir infaz ekibinin parçası oldu. Bu ekibin bir diğer üyesi, daha sonra EOKA-B üyesi olduğu sırada çeşitli faaliyetlerden tutuklanan Neoptolemos Georgiou idi. Nikos Sampson ve Yeoryos Grivas, Lefkoşa'da "Cinayet Yolu" ismini alan Ledra Caddesi'nde işlenen bir dizi cinayete katıldı ve çok sayıda İngiliz askeri, polis ve sivili vurarak öldürdüler. En az 15 cinayete karıştı. İngiliz kaynaklarına göre gerçek sayı çok daha yüksekti. Kurbanları arasında üç polis çavuşu vardı ve Mayıs 1957'de Nikos Sampson cinayetlerinden biri için yargılandı. Cinayetini itiraf etti ancak daha sonra itirafının işkence altında alındığı gerekçesiyle beraat etti.

O sırada Nikos Sampson bir gazeteci olarak çalışıyordu ve kurbanlarını öldürdükten sonra sık sık cesetlerini fotoğraflıyor, ardından fotoğrafları basılmak üzere The Cyprus Times gazetesine gönderiyordu. Polis, Nikos Sampson'ın her zaman cinayet mahalline ilk gelen muhabir olduğu konusunda şüpheye düştü ve onu tutukladı. Beraatinden sadece bir ay sonra, muhbirler sayesinde Dhali köyünde tutuklandı. O anki olağanüstü hal yönetmeliğine göre ölüm cezasını gerektiren silah bulundurma suçuyla tutuklandı. Ölüm cezası daha sonra ömür boyu hapis cezasına çevrildi ve Nikos Sampson, Birleşik Krallık'a hapis cezasını çekmeye gitti. Bir buçuk yıl sonra, 1959 yılında Zürih ve Londra Anlaşması'nın bir parçası olarak genel af kapsamında serbest bırakıldı, ancak Ağustos 1960'ta Kıbrıs resmi bağımsızlığını kazanana kadar Yunanistan'da sürgünde kaldı. Bağımsızlık Günü'nden kısa bir süre sonra Lefkoşa'ya döndü.

1960 yılının Ekim ayında Kıbrıs'a dönen Nikos Sampson, gazeteciliğe geri döndü ve Kıbrıs ülkesinde tirajda olan ilk Yunan gazetelerinden biri olan, savaş ya da mücadele anlamına gelen Makhi (Yunanca: Μάχη) gazetesini kurdu.

14 Mayıs 1961 tarihinde, kendisi de eski bir EOKA üyesi olan bir garaj tamircisi ile birlikte, ülkede sadece üç haftadır kalan İngiliz Mimar Peter Gray'in öldürülmesiyle bağlantılı olarak tutuklandı. Nikos Sampson cinayetle suçlandı ancak üç gün sonra serbest bırakıldı. Makhi gazetesi daha sonra Peter Gray'in İngiliz Gizli İstihbarat Servisi için çalıştığını iddia etti. Cinayeti çözülemedi.

Aralık 1963'te Kıbrıs'taki Yunan ve Türk toplulukları arasındaki çatışmalara aktif olarak katıldı. Kanlı Noel sürecinde 24 Aralık 1963 sabahı Lefkoşa'daki çatışmalar yayıldı ve kavgalar sonraki yıla kadar devam etti. Nikos Sampson, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türkler arasındaki şiddetli çatışmalarda Rum silahlı gruplara liderlik etti. Küçük Kaymaklı'daki çatışmalardan sonra Nikos Sampson, Kıbrıslı Türkler tarafından "Küçük Kaymaklı'nın Kasabı" olarak adlandırıldı.

Küçük Kaymaklı'dan sonra Kıbrıs Türk toplumundan yaklaşık 800 kadın ve çocuk savaş alanından çıkarıldı, daha sonra Kızılhaç'a teslim edilmek üzere bir Rum okuluna yerleştirildi. Türk tarafına göre kadın ve çocuklar rehin tutuldu. Nikos Sampson müfrezesinin Omorfita'daki eylemi, Rum ve Kıbrıs basını tarafından kendisinin ve adamlarının yüceltilmesiyle sonuçlandı. Tam tersine, aynı olaylardan dolayı Nikos Sampson, Türkler için nefret edilen bir kişilik hâline geldi. Bunda, Nikos Sampson grubunun tüm Kıbrıslı paramiliter grupların en aşırısı olarak görülmesi rol oynadı ve çeşitli yazarlar sivillere karşı eylemlerden onu sorumlu tuttu. Nitekim Türk tarafı, Nikos Sampson'a "Omorfita'nın kasabı" lakabını verdi, "Newsweek" gibi yabancı dergiler onu "çocuksu formda bir katil olarak" yazdı.

15 Temmuz 1974'te Kıbrıs Rum Milli Muhafız Birliği'ne bağlı birlikler, enosis'i gerçekleştirmek amacıyla Kıbrıs'da yaptığı bir darbe ile Kıbrıs Cumhurbaşkanı III. Makarios'u indirdiler. O sırada Yunanistan'daki Albaylar Cunta Rejimi diktatörlüğü Nikos Sampson'ı Kıbrıs Cumhurbaşkanı olarak atadı. Ancak sadece 8 gün, 15Temmuz-23 Temmuz 1974 tarihleri ​​arasında Cumhurbaşkanlığı yapabildi.

III. Makarios bir İngiliz üssüne sığınarak önce Malta'ya, ardından Londra'ya kaçtı. Darbeden birkaç gün sonra, Birleşmiş Milletler genel kurulunda yaptığı konuşmada, Kıbrıs'taki darbeyi, Yunan cuntasının yaptığını, garantör ülkeler olan, Türkiye ve İngiltere'in adaya müdahale etmesi gerektiğini söyledi.

Kıbrıs'taki darbe günü toplanan Türkiye Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulu’nda durum değerlendirilmesinde bulundu. MGK toplantısında, darbenin Albaylar Cuntası tarafından yapıldığı, ENOSİS ilan edilerek adanın Yunanistan’a katılacağı görüşüne varılarak, ulusal çıkarların gözetilmesi amacıyla Başbakan Bülent Ecevit’e tam yetki verilmesi kararlaştırıldı. Bakanlar Kurulu, MGK’nin kararı doğrultusunda hareket ederek Kıbrıs’a askeri müdahale kararı aldı. 16 Temmuz sabahı, Başbakan Bülent Ecevit; Genel Kurmay Başkanı Semih Sancar ve kuvvet komutanlarına, müdahale konusunda gerekli yazılı emri verdi. Aynı gün Büyük Britanya ise olayın NATO aracılığıyla çözümlenmesinin doğru olacağını belirtti. Oysa üç garantör devletten biri olan Büyük Britanya’nın Türkiye ile ortak harekete geçmesi gerekiyordu.

Bülent Ecevit, İngiliz yetkililerle görüşmek için Londra’ya gitti (17-18 Temmuz). Görüşmelerde, ortak müdahale ya da Türkiye’nin kendi başına harekete girişmesi durumunda, adadaki İngiliz üslerinden yararlanılması önerisinde bulunuldu. Her iki öneri de reddedildi. Bu sırada, Londra’ya gelen ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in yardımcısı Joseph Sisco, Ecevit’e ABD’nin kesinlikle müdahalenin karşısında olduğunu, Atina ile Ankara arasında arabuluculuk yapabileceğini bildirerek Atina’ya geçti. Bülent Ecevit, 19 Temmuz’da Ankara’ya döndü; aynı gün Atina’dan gelen Sisco’nun, somut bir çözüm getirmemesi üzerine, 20 Temmuz’da Kıbrıs Barış Harekâtı’nın başlatılması kararlaştırıldı.

Türkiye Kıbrıs'a 20 Temmuz 1974 tarihinde, Zürich (11 Şubat 1959) ve Londra (9 Şubat 1959) antlaşmalarına dayanarak garantör devlet sıfatıyla askeri bir müdahalede bulunarak adanın kuzeyinde ayrı bir Türk devletinin kurulmasını sağladı. III. Makarios, Yunanistan'daki askeri cuntanın düşmesinden sonra Aralık 1974'te Kıbrıs'a döndü.

Kıbrıs'ın Türkler tarafından 20 Temmuz 1974 tarihinde işgali Nikos Sampson'ın popülaritesinin çökmesine yol açtı ve tutuklandı. Daha sonra darbeyle ilgili olarak gücü kötüye kullanmaktan 1976 yılında yirmi yıl hapis cezasına çarptırıldı. Cezasının bitimine üç yıl kala tıbbi gerekçelerle Fransa'ya gitmesine izin verildi ve ardından Fransa'ya yerleşti. 1990 yılında cezasına devam etmek için Kıbrıs'a döndü ve 1993'te cezasının geri kalanı affedildi. Serbest bırakılmasının ardından gazeteciliğe geri döndü.

Nikos Sampson, Vera Sampson ile evli idi. Mina Sampson, Sotiris Sampson adlarında çocukları vardır.

Nikos Sampson, 9 Mayıs 2001 tarihinde 66 yaşında Lefkoşa'da kanserden öldü.

Sağcı Rumlar, Sampson'ı EOKA mücadelesinin bir kahramanı olarak nitelendirirken solcu Rumlar, EOKA'nın İngilizlere karşı mücadelesine katkısını kabul etse de onu darbeye katılımı, suç ortaklığı nedeni, sayısız liberal ve sol görüşlü Kıbrıslı Rum'u öldürmesi sebebiyle Kıbrıs Cumhuriyeti'ne karşı bir hain olarak görüyorlar.

2021’de ekranlara gelen Bir Zamanlar Kıbrıs dizisinde Sampson rolünü Tayanç Ayaydın canlandırmıştır.

Kaynak:Biyografi.info