Semiha Berksoy

Türkiye'nin ilk profesyonel müslüman kadın opera sanatçısıdır.

Semiha Berksoy, 24 Mayıs 1910 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Annesi ressam Fatma Saime, babası maliyede kâtip olarak çalışan Ziya Cenap Berksoy’dur. Semiha Berksoy, henüz dört yaşındayken gittiği “Nöfer Çocuk Yuvası”nda Wolfgang Amadeus Mozart’ın “Figaronun Düğünü” Operasının melodilerini söylemeye başlamıştır. 1. Dünya savaşında İspanyol gribine yakalanarak hastalanan ve eve gönderilen babası Ahmet Ziya Cenap Bey’in yanına yaklaşılmasını doktorlar yasaklanmıştır. Hastalık bulaşıcı olduğu halde yanından hiç ayrılmayan annesi hastalığa yakalanarak kısa bir süre sonra bebeğiyle beraber hayatını trajik bir biçimde kaybetmiştir. Babası belli bir süre sonra iyileşerek tekrar evlenmiştir. Kadıköy İlkokulu ve İstanbul Kız Lisesinde okudu. Ardından Darülbedayi tiyatro okulunda okudu. Daha ilkokul yıllarında hikâyeler yazar, yazdıklarını resimlerdi. Şiirler okur, kendi kendine şarkılar söylerdi. Güzel Sanatlar Akademisi Namık İsmail Atölyesi'nde resim eğitimi alarak resim yapmaya da başladı. Tiyatro eğitimi aldığı Darülbedayi Tiyatro Okulu'ndan sonra sesini konservatuardaki, yani o zamanki adıyla Dar'ül Elhan'daki ilk şan hocası soprano Nimet Vahit Hanıma dinletti. Nimet Vahit Hanım'ın şan sınıfında derslere başladı ve 1929 yılında mezun oldu.

Semiha Berksoy’un halk önünde verdiği ilk şan konserine piyanoda Cemal Reşit Rey eşlik etmiştir. Konserde Nikolay Rimski-Korsakov’un “Sadko” Operasından “Chanson Endu” ve Giacomo Puccini’in “ La Bohem Operası”ndan “Müssete”in aryalarını söylemiştir.

1931 yılında Muhsin Ertuğrul tarafından çekilen ilk sesli film olan “İstanbul Sokaklarında” filminde Semiha’yı canlandırdı. Muhsin Ertuğrul’un 1933 yılında operetlerin sinemaya aktarılması ile oluşan müzikli filmler içinde senaryosunu Selma Muhtar takma adıyla Nazım Hikmet’in yazdığı, müziğini Muhlis Sabahattin’in bestelediği “Söz Bir Allah Bir” filminde de Semiha Berksoy rol almıştır

Semiha Berksoy, 19 Haziran 1934 tarihinde Ahmet Adnan Saygun'un bestelediği ilk Türk Operası "Özsoy'da" Ayşim rolünü oynadı.

1936 yılında Carl Ebert ve Paul Lohmann gibi uzmanların katıldığı devlet bursu sınavını kazanmıştır. Yurtdışında eğitim almak için Berlin Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümüne gönderilmiştir. Öğrencilik yıllarında 3 Ocak 1937 tarihinde Berlin Türk Büyükelçiliğinde Alman Hariciye Nazırı Von Ribbentropf şerefine düzenlenen etkinlikte ilk şan resitalini vermiştir. 2 Kasım 1938 tarihinde Alman “Gramafon” şirketi tarafından Berlin Radyosu’nda Berlin Radyosu Senfoni Orkestrası eşliğinde “Türkiye’ye Selam” adlı altında sesi plağa alınarak Giacomo Puccini’nin “Madam Butterfly” Operasından Butterfly’ın, “Cavalleria Rusticana” Operasından “Santuzza”nın ve Vilhelm Richard Wagner’in “Uçan Hollandalı” Operasından “Senta” aryasını söylemiştir.15 Kasım 1938 yılında Berlin Devlet Operasına kabul edilmiştir

Berlin Yüksek Müzik Akademisi Opera bölümüne devlet bursu ile gönderildi. Öğrenciliği devam ederken, 22 Haziran 1939 tarihinde Richard Strauss'un 75. Doğum Yılı Festivali'nde, Berlin Akademisi Eski Apollon Operasında, Richard Strauss'un Ariadne auf Naxos operasında, Ariadne rolüyle sahneye çıktı. 1939 yılında Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera bölümünden birincilikle mezun oldu. 1939 yılında Carl Ebert'in kurduğu Ankara Devlet Operası'nın kadrosuna katılmıştır.

1939 yılında Türkiye’ye döndü. Nisan 1941'de Ankara'da profesyonel anlamda ilk opera gösterisi olan ‘Tosca’ ve ‘Madame Butterfly’ operalarında Carl Ebert yönetiminde oynadı.

Semiha Berksoy, 1946 yılında Ankara Devlet Operası'nın kurulmasında Carl Ebert ile birlikte görev almış ve Carl Ebert'in reji asistanı olarak görev yapmıştır.

1950'de açılan Devlet Operasına, Semiha Berksoy solist olarak atanmıştır. 1951 opera sezonunda, temsil edilen Tiefland Çukurova Operası'nda başrol "Marta'yı"oynayan Semiha Berksoy, ses uzmanı A.Lombardie başta olmak üzere diğer uzmanlar tarafından devlet operası kadrosunda "Birinci Sınıf Dramatik Soprano"olarak belirlenmiştir.

1963 yılındaki opera sezonunda, Giuseppe Verdi'nin II.Trovatore Operası'nda "Azucena"rolüyle 30. sanat yılı jübilesini kutlayan Berksoy, Devlet Tiyatrosu’nda da dram bölümünde çeşitli oyunlarda rol aldı. ‘Deli Dolu’ ve ‘Lüküs Hayat’ operetlerinin ilk icrasını da gerçekleştiren sanatçı, Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı verilişinin 50. yılında, TBMM tarafından ilk kadın opera sanatçısı olarak ‘Atatürk Opera Ödülü’ne layık görüldü.

Tiyatro yönetmeni Vasıf Öngören, 1970’te Ankara Birliği Sahnesi'nde "Asiye Nasıl Kurtulur?"u sahneledi. Asiye rolünü Zeliha Berksoy, Asiye'nin annesini Semiha Berksoy oynadı. Büyük başarı kazanan oyun Rusça, Azerice, Kazakça, Yugoslavca ve Fransızca'ya çevrildi.

1997 yılında İstanbul Bienali’nde resimlerinin yanı sıra Kutluğ Ataman’ın yönetmenliğini yaptığı Semiha Berksoy’un yaşam öyküsünün anlatıldığı “Semiha Berksoy Unplugged” adlı filmi de gösterildi.

1998 yılında Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından “Devlet Sanatçısı” ünvanı ile ödüllendirildi.

1966 yılında çıkan personel kanunu ile tekrar "Baş Artist" olmuş, 1972' de 1/4'ünden Baş Artist olarak kendi arzusuyla operadan emekliye ayrılmıştır.

1999 yılında New York City Lincoln Center'da, Robert Wilson'un rejisörlüğünü yaptığı, Umberto Eco'nun eseri 'The Days Before. Death, Destruction and Detroit III' adlı oyunda, Tristan ve Isolde Operası'ndan, Isolde'nin, "Aşk Ölümü" aryasını söylediğinde 89 yaşında idi.

Ankara Devlet Operası baş artisti, yüksek dramatik soprano, ressam ve tiyatro sanatçısı olan Semiha Berksoy aynı zamanda 1935 Mezardan Gelen Mektup Hikayesinin yazarıdır.

Semiha Berksoy, ayrıca 1961 yılından başlayarak Türkiye ve yurtdışında birçok resim sergisi açtı. 2003 yılında Viyana’da Samlung Esly Modern Müze’de sergiye katıldı. Aynı yıl Viyana’da Salome performansını gerçekleştirdi. Semiha Berksoy, son alarak İş Sanat Kibele Galerisi’nde retrospektiv resim sergisi açtı.

Bütün bu çalışmalarının yanı sıra Semiha Berksoy resim yapmaktan vazgeçmedi. 1969 yılında Berlin’de, 1972 yılında da Paris’te sergi açtı. Türkiye’de ilk sergisini 1974 yılında Ankara Devlet Resim Heykel Galerisi’nde açan Semiha Berksoy, tuvallerinde genellikle ölüm ve aşk temalarım işledi.

Semiha Berksoy, Ercüment Siyavuşoğlu ile evlendi. Tiyatro sanatçısı Zeliha Berksoy (d.1946) adında bir kızı oldu.

Semiha Berksoy, 15 Ağustos 2004 tarihinde İstanbul’da 94 yaşında ölmüştür.

Ödülleri :
1961 - "Bursa'da Fatih'in Doğduğu Ev" ve "Yeşil Camii" tablolarıyla Ankara Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi resim sergisi ödülü
1963 - Opera Sezonunda, Kültür Bakanlığı Semiha Berksoy 30. Sanat Yılı Jübilesi kutlamaları
1984 - "Atatürk Opera Ödülü' Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı tarafından, kamu sektöründe görev alan İlK Kadın Opera Sanatçısı olması nedeniyle
1998 - Devlet Sanatçısı
1998 - "75. Yılda 75 Başarılı Kadın'' Mimoza Kadın Dergisi Ödülü
2000 - T.C Kültür Bakanlığı Semiha Berksoy 72. Sanat Yılı Kutlaması.

Resim Sergileri:
1961 - Dil Tarih Fakültesinde resim ödülü,
1969 - Berlin'de Lutzovhaus'da büyük resim sergisi açmış, afişleri Berlin sokaklarına asılmış ve resimleri Fenomenal olarak değerlendirilmiştir.
1972 - Paris (aynı eleştiri),
1974 - Ankara,
1995 - New York,

Filmleri :
Oyuncu :
1997 - Semiha B. Unplugged (Kendisi) (Sinema Filmi)
1994 - Karanlık Sular (Hikaye Anlatan Kadın) (Sinema Filmi)
1991 - Ateş Üstünde Yürümek (Sinema Filmi)
1956 - Büyük Sır (Sinema Filmi)
1933 - Söz Bir Allah Bir (Feminist Kadın) (Sinema Filmi)
1931 - İstanbul Sokaklarında (Hancı Kızı Semiha) (Sinema Filmi)

Oynadığı Tiyatro Oyunları:
2001- Bu Bir Rüyadır : Nazım Hikmet - İstanbul Devlet Tiyatrosu
1970 - Asiye Nasıl Kurtulur : Vasıf Öngören - Ankara Birliği Sahnesi
1966 - Keşanlı Ali Destanı : Haldun Taner - Engin Cezzar - Gülriz Sururi Tiyatrosu
1965 - İstanbul Efendisi : Musahipzade Celal - Ankara Devlet Tiyatrosu
1965 - Yatık Emine : Refik Halit Karay, Nazım Kurşunlu - Ankara Devlet Tiyatrosu
1964 - Rüya Oyunu : August Strindberg - Ankara Devlet Tiyatrosu
1964 - Dumanlıda Telaki Var : Nazım Kurşunlu - Ankara Devlet Tiyatrosu
1962 - Çalıkuşu : Reşat Nuri Güntekin, Necati Cumalı - Ankara Devlet Tiyatrosu
1961 - Göç (oyun) : Cevat Fehmi Başkut - Ankara Devlet Tiyatrosu
1961 - Macun Hokkası : Musahipzade Celal - Ankara Devlet Tiyatrosu
1961 - Lütfen Dokunmayın : Haldun Taner - Ankara Devlet Tiyatrosu
1960 - Kanaviçe (oyun) : Turgut Özakman - Ankara Devlet Tiyatrosu
1960 - Büyük Jüstinyen : Refik Erduran - Ankara Devlet Tiyatrosu
1959 - Karayar Köprüsü : Refik Erduran - Ankara Devlet Tiyatrosu
1959 - Felsefe Doktoru : Branislav Nušić - Ankara Devlet Tiyatrosu
1958 - Tablodaki Adam : Cevat Fehmi Başkut - Ankara Devlet Tiyatrosu
1958 - Cadı Kazanı : Arthur Miller - Ankara Devlet Tiyatrosu
1957 - Dışardakiler : Haldun Taner - Ankara Devlet Tiyatrosu
1956 - Korku (oyun) : Orhan Asena - Ankara Devlet Tiyatrosu
1956 - Bu Gece Başka Gece : Reşat Nuri Güntekin - Ankara Devlet Tiyatrosu
1955 - Dünkü Çocuk : Garson Kanin - Ankara Devlet Tiyatrosu
1954 - Yaşlı Aile : Branislav Nušić - Ankara Devlet Tiyatrosu
1954 - Çayhane : John Parick - Ankara Devlet Tiyatrosu
1953 - Lady Frederick : W. Somerset Maugham - Ankara Devlet Tiyatrosu
1952 - Elektira : Sofokles - Ankara Devlet Tiyatrosu
1951 - Miras (oyun) : Augustus Goetz - Ankara Devlet Tiyatrosu
1951 - Köşebaşı : Ahmet Kutsi Tecer - Ankara Devlet Tiyatrosu
1936 - Hamlet : William Shakespeare - Darülbedayi Tiyatro Okulu
1933 - Güneş Batarken : Gerhard Hauptmann - Darülbedayi Tiyatro Okulu
1933 - Peer Gynt : Henrik Ibsen - Darülbedayi Tiyatro Okulu
1932 - Kafatası : Nazım Hikmet - Darülbedayi Tiyatro Okulu
1928 - Hile ve Sevgi : Friedrich Schiller - Darülbedayi Tiyatro Okulu

Opera ve operetler:
1932 - Yalova Türküsü Opereti : İsmail Galip Arcan - Darülbedayi Sahnesi
1932 - Üç Saat Opereti -3 Perde : Ekrem Reşit Rey - Darülbedayi Sahnesi
1933 - Büyük İkramiye Opereti - 3 Perde : Celal Esat Arseven / Yusuf Sururi - Darülbedayi Sahnesi
1933 - Emir - Şehir Tiyatrosu
1933 - Çardaş Fürstin (Csárdásfürstin, Emmerich Kálmán)
1933 - Maskot (La Mascotte, Edmond Audran)
1933 - Leblebici Horhor Aga (Dikran Cuhaciyan, Tekfor Nalyan)
1933 - Şen dul - Şehir Tiyatrosu
1933 - Lüküs Hayat Opereti–3 Perde : Ekrem Reşit Rey - Darülbedayi Sahnesi
1934 - Özsoy Operası : Münir Hayri Egeli - Ankara Halkevi sahnesi
1934 - İstanbul Efendisi Komedi Müzikali- 4 Perde : Musahipzade Celal - Darülbedayi Sahnesi
1934 - Yarasa Opereti- 3 Perde : Johann Strauss II, H Meilhac / L. Halevy’den tercüme Ekrem Reşit Rey - Eski Fransız Tiyatrosu
1934 - Bu Bir Rüyadır Opereti- 3Perde : Selma Muhtar takma adıyla Nazım Hikmet - Eski Fransız Tiyatrosu
1934 - Deli Dolu Opereti- 3 Perde : Ekrem Reşit Rey - Eski Fransız Tiyatrosu
1935 - Saz-Caz - 3 Perde: Ekrem Reşit Rey - Tepebaşı Şehir Tiyatrosu
1936 - Mırnav Opereti- 3 Perde : Afif Obay - Eski Fransız Tiyatrosu
1939 - Ariadne Aexos’da : Richard Strauss
1941 - Tosça : Giacomo Puccini
1948 - Madame Butterfly : Giacomo Puccini
1951 - Tiefland : Eugen d'Albert
1952 - Fidelio : Ludwig van Beethoven
1963 - II Trovatore : Giuseppe Verdi
1999 - 'The Days Before. Death, Destruction and Detroit III : Umberto Eco
1999 - Aşk Ölümü : Vilhelm Richard Wagner


Kaynak:Biyografi.info