Cemal Tollu

Cemal Tollu, 1933 yılında Türk Sanatında önemli grup hareketlerinden birisi olarak Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu ile ‘D Grubu’nun kurucu üyeleri arasında yer aldı.

Cemal Tollu, 19 Nisan 1899 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Tam adı Cemal Sait Tollu’dur. Babası mühendis Sait Bey, annesi Hayriyet Hanım’ın 5 çocuğunun ilki olarak doğmuştur. Çocukluk yıllarını babasının görevi nedeniyle Şam ve Diyarbakır’da geçiren Cemal Tollu o yıllarda Şam’da Hicaz Demiryolları atölyesinde çırak olarak çalıştı.

O yıllarda emekli bir kolağasından ilk resim derslerini alan Cemal Tollu, 1919 yılında İstanbul’a döndü ve Sanayi-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Akademisi)' ne kayıt yaptırdı ancak İstanbul’un düşman işgaline uğraması üzerine okuluna ara vermek zorunda kalarak Ankara'da Zabit Namzetleri Talimgâhına katıldı.

Ankara'da aldığı askeri eğitimden sonra 1921 yılında süvari teğmen rütbesiyle Konya'daki süvari alayına gönderildi. 1923 yılında ordudan terhis oldu ve 1923-1925 arasında Edirne’de vagon tamircisi olarak çalıştı. Daha sonra da İzmir’de bir yapımevinde usta olarak çalıştı.

1926 yılında İstanbul’a dönen Cemal Tollu, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde yarım kalan ve eğitimine kaldığı yerden devam etti. 1928 yılında ortaokul resim öğretmeni olarak mezun olduktan sonra 1929 yılına kadar önce Elazığ Öğretmen Okulu’nda, sonra Erzincan Askeri Lisesi’nde öğretmenlik yaptı.

1929 yılında ailesinin de desteği ile resim sanatını geliştirmek için Münih ve Paris'e gitti ve 1931-1932 yılları arasında Avrupa’da Andre Lhote, Hans Hoffmann, Fernand Leger ve Marcel Gromaire gibi ünlü sanatçıların yanında çalıştı. Bu yıllar içerisinde Louis Marcoussis Atölyesi’nde gravür dersleri aldı. Bir ara da Charles Despiau’nun atölyesinde heykel eğitimi gördü. Cemal Tollu Paris’teyken, devlet bursuyla burada bulunan Zeki Faik İzer ve Nurullah Berk de onunla aynı atölyede eğitim almışlardı. Paris’te iken Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliğinin dördüncü sergisine, bir kadın portresiyle katıldı.

1932 yılında Paris’den Türkiye’ye döndüğünde Erzincan Askeri Ortaokulu’na öğretmen olarak atandı ve bu görevde 1935 yılına kadar kaldı. İlk resim sergisini 1932 yılında Elâzığ'da açtı. İstanbul Galatasaray sergilerine konuk sanatçı olarak katıldı.

Cemal Tollu, 1933 yılında Türk Sanatında önemli grup hareketlerinden birisi olarak Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Abidin Dino ve heykeltıraş Zühtü Müridoğlu ile ‘D Grubu’nun kurucu üyeleri arasında yer aldı. (Grubun adı, Türkiye'deki dördüncü grup olmalarından ve d harfinin alfabedeki dördüncü harf olmasından kaynaklanmaktadır.)

8 Ekim 1933 tarihinde İstanbul Beyoğlu’nda Cemal Tollu’nun akrabası olan Beyoğlu Kaymakamı’nın ayarladığı Narmanlı Han’daki boş bir mağazada (Mimoza Şapka Mağazası), kurucuları arasında bulunduğu “D Grubu”nun ilk sergisine katıldı.

1935 yılında Erzincan Askeri Ortaokulu resim öğretmeni iken, Ankara’ya Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne (eski adı: Ankara Arkeoloji Müzesi) yönetici olarak atandı. Bu dönemde Hitit kabartmalarının kunt formlarından etkilendi.

1937 yılında eski adı Sanayi-i Nefise Mektebi olan (1928’de Güzel Sanatlar Akademisi adını alan okul 1982’den beri Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi adıyla eğitime devam etmektedir.) Güzel Sanatlar Akademisi’ne Leopold Levy'nin asistanı olarak atandı ve İstanbul'a gitti. Akademide mitoloji öğretmenliği ve resim bölümü şefi olarak 1964 yılında emekli oluncaya kadar çalıştı. Akademide öğrenci iken kendisine Ahmet Haşim tarafından aşılanan mitoloji ilgisi, onu 1957'de "Mitoloji" adlı bir kitap yayınlamaya kadar götürdü.

Cemal Tollu, 1937 yılında evlendi.

1938 yılından itibaren CHP tarafından düzenlenen ‘Yurt Gezileri’ kapsamında, Antalya ve Burdur yörelerinde çalışmış olmasının etkisiyle manzara resimlerine yöneldi.

1939 yılında ikinci kez Paris’e gitti ve Paris görünümleri çizdi. O yıllarda düzenlenmeye başlanan Devlet Resim Heykel Sergilerine de katıldı. II. Devlet Resim Heykel Sergisi’nde “Kompozisyon” adlı çalışmasıyla ikincilik ödülü, 1960’ta 21. Devlet Sergisi’nde Hasat adlı kompozisyonuyla ikinci kez birincilik ödülü elde etti. 1954 yılında Yapı Kredi Bankası’nın 10. Kuruluş yıldönümü nedeniyle düzenlediği “İstihsal” konulu resim yarışmasında altıncılık ödülü aldı.

1947’de İstanbul’da ikinci kişisel sergisini açtı. 1950 yıllarında Venedik ve Sao Paolo Bienaline, Bağdat ve Tunus’taki Uluslararası Sergilere resim verdi. 1957’de Akademi’de verdiği mitoloji derslerinin notlarını bir kitap halinde (Yunan Mitolojisi) yayımladı.

1937 yılında göreve başladığı akademide 1964 yılına kadar hocalık ve bölüm başkanlığı yaptı. 1964 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nden emekli oldu.

Ressamlığının yanı sıra heykel sanatçısı da olan Cemal Tollu, bu alanda birkaç büst dışında eser vermedi. Ne var ki heykel sanatına duyduğu ilgi resimlerini etkiledi, resim üslûbunun oluşmasında rol oynadı. Tollu, heykel etkisi bırakan “Ana ve Çocuk”, “Hatay’da Portakal Bahçesi”, “Ankara Keçileri ve Hasat” gibi tablolarında Anadolu’ya özgü konuları kübist-yapımcı bir tarzda işlemişti.

Yayınladığı yazılarıyla sanat yazarlığı da yapan Cemal Tollu, Yunan Mitolojisi (ders kitabı) ve Şeker Ahmet Paşa (monografi) kitaplarının yanında, Yeni Sabah gazetesi başta olmak üzere değişik yayın organlarında sanat üzerine görüşlerini yazdı.

Cemal Tollu’nun son yapıtları arasında "Pancar Tarlası" (1963, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi), "Tımar" (1964, Ahmet Tollu'da), "Manisa Yangını" (1964, Seyman Erkılıç koll.), "Pamuk Toplayanlar I, II" (1964 - 65), "Pastırmacılar" (1965, Nevhız Pak koll.), "Köylüler ve Koyunlar" (1965, Akbank koll.), "Natürmortlu Bodrum" (1966, Ahmet Tollu'da) adlı tabloları sayılabilir. Eserleri İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nde, Millî Kütüphane Koleksiyonu’nda ve daha birçok resmi ve özel koleksiyonda yer alır.

Cemal Tollu, 26 Temmuz 1968 tarihinde İstanbul’da 69 yaşında ölmüştür.

Bazı eserleri :
- Kedili Çıplak (1929)
- Siyah Elbiseli Kadın (1930)
- Oturan Çıplak (1932)
- Alfabe okuyan Köylüler (1933)
- Bir Öğretmenin Portresi (1933)
- Gri Gökyüzü (1937)
- Tarlalar (1937)
- Kışa Girerken (1938)
- Tepedeki Kasaba (1938)
- Savarona (1938)
- Antalya’da Ağaçlı Bir Köşe (1938)
- Ilgın Ağacı (1938)
- İki Ağaç (1940)
- Harman (1941)
- Kır Kahvesi (1941)
- Koza Satan köylüler (1943)
- Kırmızı Elbiseli Çingene (1943)
- Saçı Örgülü Kadın (1945)
- Manisa’nın Kurtuluşu (1945)
- Ürgüp’te Bağ Bozumu (1945)
- Koza Hanı (1949)
- Çanakkale Savaşı (1949)
- Hatay’da Portakal Bahçesi (1953)
- Çoban ve Tiftik Keçileri (1955)
- Toprak Ana (1956)
- Eti Fırtına Tanrısı (1956)
- Mevleviler (1958)
- Natürmontlu Bodrum (1960)
- Pancar Tarlası (1963)
- Timar (1964)
- Manisa Yangını (1964)
- Pamuk Toplayanlar I, II (1964-65)
- Pastırmacılar (1965)
- Koyluler ve Koyunlar (1965)
- Naturmortlu Bodrum (1966)


Kaynak:Biyografi.info