Erdal Öz

2008 yılından itibaren Erdal Öz’ün anısını yaşatmak için ailesi ve Can Yayınları tarafından her yıl bir şair ya da yazara verilen “Erdal Öz Edebiyat Ödülü” verilmeye başlamıştır.

Erdal Öz, 26 Mart 1935 tarihinde Sivas'ın Yıldızeli ilçesinde ailesinin tek çocuğu olarak doğmuştur. Aslen Kırşehirlidir. Annesi Balkan Savaşları sırasında işgal edilen Bulgaristan’ın, Kırcaali Bölgesi’nden Kırşehir’e göç eden bir aileden Mehcure Hanım, babası Kafkasya’dan göç etmiş bir ailenin oğlu olan Şefik Bey’dir. Babası Şefik Bey çok sevdiği İsmet İnönü’den esinlenerek oğluna Erdal ismini verir (İsmet İnönü’nün oğlunun adı Erdal İnönü’dür). Ceza hâkimi olan babasıyla birlikte Türkiye’nin değişik yerlerini dolaştı. Erdal Öz, hem anne hem baba tarafından akrabalarının bulunduğu Kırşehir ile bağlarını hiç koparmaz. Burada çocukluk yılları ile ilgili anılarını biriktiren yazar, yıllar sonra yazmaya başladığı öykülerinde sürekli memleketine ait anılarına başvurur. “Kara Ev”, “Unutulmaz Atlı” adlı öyküleri buraya ait olan anılarından esinlenerek kaleme aldığı öykülerinden birkaçıdır.

Okul öncesi çağları, Yozgat’ta geçmiş; İlkokula 1941 yılında Edirne Uzunköprü’de başlamış, II. Dünya Savaşı sırasında sınırda doğan tehlikeden ötürü dayısının yanına Ankara’ya gönderilmiştir. Babasının Bolu’ya tayini sonrasında Bolu’ya geçmiş ancak ailevi nedenlerden ötürü annesi ile birlikte yeniden Ankara’ya geçmiş ve ilkokula Çankaya ilkokulunda üçüncü sınıfa burada devam etmiş ancak Şefik Bey’in Muğla’ya tayini üzerine, ilkokulu dördüncü ve beşinci sınıfı Muğla’da tamamlamıştır. Ortaokulu Antalya’da okudu. 1953 yılında Tokat Gaziosmanpaşa Lisesi'nden mezun olan Erdal Öz, 1953 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde başladığı yükseköğrenimini 1956 yılında Ankara’ya geçerek Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde okurken 1957 yılında askere gitti, daha sonra 1968 yılında tekrar devam ederek 1969 yılında mezun olarak tamamladı.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde iken Öğrencilik yıllarında Amerikan Haber Merkezinde çalışmakla aynı zamanda yazınsal faaliyetlerine devam etti. Bu yıllarda Turgut Uyar, Bilge Karasu, Gülten Akın, Vüs’at O. Bener, Özdemir İnce ve Özdemir Nutku gibi isimlerle temas halinde oldu.

Erdal Öz, 1956 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenci iken öğrenci arkadaşları Ferit Öngören, Hilmi Yavuz, Edip Cansever, Demir Özlü, Konur Ertop, Adnan Özyalçıner, Kemal Özer, Onat Kutlar, İlhan Berk, Asım Bezirci, Doğan Hızlan, Ülkü Tamer, Ercüment Uçarı ile birlikte a Dergisi’ni çıkardı. Cüneyt Arkın ve Yılmaz Güney ilk öykülerini burada yayımlandı.

1957 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki eğitimini tamamlamadan yedek subay olarak askere giden Erdal Öz, vatani görevini Erzurum Oltu’da yaptı.

1959 yılında askerliğini tamamladığında önce Kırşehir’e geçmiş ardından da 1959 yılının Kasım ayında Ankara’ya geçerek önce Akis gazetesinde ardından 1960 yılında Türk Dil Kurumu’nda düzeltmenlik yaptı.

1961 yılında “Değişim” adlı yeni bir dergi çıkarmaya başladı. Çok kısa bir süre sonra hem Türk Dil Kurumundan hem de Değişim kadrosundan ayrılan Öz, 1962’de Ankara Radyosu’na geçmiş, burada Söz ve Temsil yayınları bölümünde raportörlük yapmıştır. Radyodaki görevinden de kısa sürede ayrılan Öz, Bursa’da bulunan ailesinin yanında bir süre kalmasının ardından Ankara’ya dönmüş ve 1965 yılında Ünal Üstün ile birlikte Sergi Kitabevini kurarak kitapçılığa başladı. Bu kitabevi, dönem içerisinde pek çok tartışma ve paylaşmaya ev sahipliği yapmış; edebî ve siyasal bir mahfil olmuştur. Sergi Kitabevi, sol eğilimli gençlerin sıklıkla uğradığı bir yer olmasından ötürü, pek çok kez baskına uğramıştır.

Erdal Öz, 1965 Seçimleri esnasında Türkiye İşçi Partisi için çalıştı.

İlk öykü kitabı Yorgunlar, 1960’ta a Dergisi Yayınları arasında çıktı. İlk romanı Odalarda, aynı yıl Varlık Yayınları’ndan çıktı. Ankara’da Sergi Kitabevi’ni açtı. 12 Mart 1971 Askerî Darbesi’yle başlayan karanlık dönemde siyasal görüşlerinden dolayı üç kez tutuklandı, hapis yattı ama yargılanma sonucunda aklandı. Bu dönemi işlediği Yaralısın adlı romanıyla 1975 yılında Orhan Kemal Roman Armağanı’na değer görüldü.

1971 yılında tutuklu olduğu sürede Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan ile tanışan Erdal Öz, onların öykülerini yazdı. Tahliye edilmesinin ardından Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan’ın idam kararlarını erteletmek için gerçekleştirilen uçak kaçırma olayından dolayı 1972’de yeniden tutuklanmış ve 15 Haziran 1973’e dek hapiste kalmıştır. Tahliyesinin ardından mali nedenlerle Ankara’daki Sergi kitabevini devretmek zorunda kalan Erdal Öz, 1974 yılında Cem Yayınlarından gelen teklif üzerine ailesiyle birlikte İstanbul’a taşındı.

Cem Yayınlarında editör olarak işe başlayan Erdal Öz, 1975-1981 yılları arasında Cem Yayınevi’nin Arkadaş Kitaplar adlı çocuk edebiyatı dizisini yönetti. Bu dizide yer alan isimlerden bazıları; Güngör Dilmen, Aziz Nesin, Fikret Otyam, Nihat Behram, Nezihe Meriç, Rıfat Ilgaz, Orhan Kemal, Ülkü Tamer, Fakir Baykurt, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Adnan Özyalçıner’dir.

Erdal Öz, 1976 yılında Deniz Gezmiş Anlatıyor adlı kitabını bastırdı. Aynı yıl çıktığı Sovyetler gezisindeki izlenimlerini aktardığı yazıları Cumhuriyet’te yayımladı.

1981 yılında Ragıp Yazır ile ortak olarak Can Yayınları'nı kurdu.

Can Yayınları bünyesinde Kardeş Kitaplar dizisi aracılığıyla çocuk edebiyatı serisi oluşturması için olanak sağlar. Bu seride Erdal Öz, Süreyya Berfe, Abdülkadir Bulut, Nezihe Meriç, Orhan Kemal, Ülkü Tamer, gibi yerli yazarlar yer alırken, Rene Guillot, Andre Maurois, Lev Tolstoy ve Hans Christian Andersen gibi dünyaca ünlü çocuk masalları yazarı yabancı yazarlar da yer alır. Daha sonra Dost Kitaplar adıyla gençlik dizisini de çıkaran Erdal Öz, çağdaş klasikler adıyla yayımladığı bu dizide Agatha Christie, John Steinbeck, Jerome David Salinger gibi yabancı yazarları da seriye dâhil eder.

Dünya Edebiyatı dizisini de yayına hazırlayan Erdal Öz’ün Can Yayınları 1981 yılında en çok kitap yayımlayan yayınevi olur.

15 Mayıs 1984’te Aydınlar Dilekçesi olarak bilinen Cumhurbaşkanlığı ve TBMM başkanlığına “Türkiye’de demokratik düzene ilişkin gözlem ve istemler” başlıklı dilekçede imzası olmasından ötürü yeniden yargılanmış, 7 Şubat 1986’da diğer sanıklarla birlikte beraat etmiştir. Erdal Öz’ün bu yıllarda yargılandığı bir diğer dava ise “Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu”na muhalefet iddiasıyla açılmış; yayımcısı olduğu Pınar Kür, Ahmet Altan, Henry Miller’in eserlerinin içeriğinden ötürü yargılanmıştır. Yayımladığı kitaplardan dolayı karşılaşacağı diğer dava ise Yaşar Kemal’in “Türkiye‟nin Üstündeki Kara Gökyüzü” ve “Zulmün Artsın” başlıklarını taşıyan yazılarını içeren bir kitabı yayımlamasıdır (1994).

Erdal Öz, 1970’li yıllarda Türk Sinematek Derneği Ankara Şubesi'nde de çalıştı.

Edebiyat yaşamına şiirle giren Erdal Öz, “Rasgele” isimli ilk şiiri İstanbul’daki Kaynak dergisinde 1952 yılında yayınlandı. Seçilmiş Hikâyeler Dergisi, Varlık, Yenilik, Yeditepe, Pazar Postası, a, Değişim, Emek, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde şiirlerinin yanı sıra öykü ve eleştirileri de yayınlandı. "a" dergisinin kurucuları arasında yer aldı.

Eserlerinde toplum yaşamının bireylerin iç dünyasına etkilerini duygusal bir üslupla yansıttı. 1970 sonrasında toplumsal gerçekçi çizgiye yöneldi. 12 Mart döneminde hukuk dışı uygulamalarla karşılaşan tutukluların yaşamlarından yalın kesitler verdi. Baskı karşısında bireylerin yalnızlığını, direncini, umudunu etkin bir duyarlılıkla işledi.

Erdal Öz, 6 Temmuz 1966 tarihinde eczacı Ülkü Işın ile evlendi. 14 yıl sonra 1 Şubat 1980 tarihinde boşandı. Senem Öz (d.14 Haziran 1968) adında bir kızı oldu.

Erdal Öz, daha sonra 8 Mart 1980 tarihinde Samiye Erer ile evlendi. Bu eşinden de 2 Ekim 1985 tarihinde boşandı. Bu evlilikten Can Öz (d.2 temmuz 1980) ve Zeynep Öz (d. 22 Mart 1982) adlarında çocukları vardır. Oğlu Can Öz 2015 yılında oyuncu Selma Ergeç ile evlendi.

Erdal Öz, 1987 yılında geçirdiği bağırsak ameliyatından sonra hastanede kendisini ziyaret eden Samiye hanım ile yeniden evlenmeye karar verir ve 23 Ağustos 1988 tarihinde yeniden evlenirler.

2002 yılına gelindiğinde TBMM İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Sema Pişkinsüt başkanlığında parti kurma hazırlıkları içinde yer alır. Kurulması planlanan parti Toplumcu Demokratik Parti olarak anılır. Ancak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 27 Mart 2002 tarihli yazısında TCK 312/2 maddesince Erdal Öz’ün, parti kuramayacağı açıklanır. Böylece siyaset hayatı başlamadan noktalanır.

14 Mart 2006 tarihinde ağır bir ameliyat geçirir. Ameliyatın ardından taburcu edilen yazar, yetmiş birinci yaşını dostlarıyla birlikte kutlar. Ancak bir gece öksürük krizi geçirmesi sonucu hastaneye kaldırılır ve bir ay gibi bir süre komada kalır. Erdal Öz, 6 Mayıs 2006 tarihinde İstanbul’da akciğer kanseri sebebi ile 71 yaşında ölmüştür.

2008 yılından itibaren Erdal Öz’ün anısını yaşatmak için ailesi ve Can Yayınları tarafından her yıl bir şair ya da yazara verilen “Erdal Öz Edebiyat Ödülü” verilmeye başlamıştır. İlk ödül 2008 yılında şair Gülten Akın'a verilmiştir.

Ödülleri:
1975 - Orhan Kemal Roman Armağanı (Yaralısın ile)
1998 - Sait Faik Öykü Armağanı (Sular Ne Güzelse ile)
1996 - Türkiye Yayıncılar Birliği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü
2001 - Sedat Simavi Öykü Armağanı (Cam Kırıkları ile)

Kitapları :
Roman:
1960 - Odalarda
1974 - Yaralısın
1976 - Deniz Gezmiş Anlatıyor
1986 - Gülünün Solduğu Akşam
1995 - Odalarda (Elden geçirilmiş)
2003 - Defterimde Kuş Sesleri (Anılar)

Öykü:
1960 - Yorgunlar
1973 - Kanayan
1987 - Havada Kar Sesi Var (Yorgunlar’dan dört öykü ile birlikte)
1997 - Sular Ne Güzelse
2001 - Cam Kırıkları

Gezi yazısı :
1994 - Ihlamurlar
1976 - Allı Turnam

Çocuk kitapları :
1979 - Dedem Korkut Öyküleri
1981 - Alçacıktan Kar Yağar
1990 - Kırmızı Balon
2003 - Babam Resim Yaptı


Kaynak:Biyografi.info