İlhan Usmanbaş

Besteleriyle pek çok ödül alan ve “devlet sanatçısı” unvanı verilen Prof. Dr. Usmanbaş, 2011 yılına kadar öğretim üyesi olarak genç kuşakları yetiştirmeye devam etti. İlhan Usmanbaş, yaptığı bestelerle sadece Türkiye’de değil dünyada takdir toplamış bir sanatçıdır.

İlhan Usmanbaş, 23 Ekim 1921 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Babası avukat idi. Ailesi o, iki yaşlarında iken Ayvalık’a taşındı. İlk ve ortaokulu Ayvalık’ta okudu. İlhan Usmanbaş müziğe çok küçük yaşta, İstanbul’da okuyan ağabeyi Orhan Usmanbaş’ın armağan ettiği viyolonselle başladı. On iki yaşında kendi kendine viyolonsel çalmayı öğrenerek devam etmiş ve Galatasaray Lisesi'ndeki öğrenciliği boyunca müzik çalışmalarına viyolonsel sanatçısı Sezai Asal ile devam etmiştir. 1941 yılında Galatasaray Lisesi'nden mezun olunca İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde ve İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda öğrenciliğe başlamıştır.

İstanbul Belediye Konservatuvarı’nda iken ileride eşi olacak olan konservatuvar öğrencisi Atıfet Üçkök hanım ile tanıştı.

İlhan Usmanbaş, Cemal Reşit Rey'in armoni ve Sezai Asal'ın viyolonsel derslerini izlemiş ve 1942 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı'nın Kompozisyon Bölümü'ne geçerek Hasan Ferit Alnar ile armoni, kontrpuan ve kompozisyon, Ahmet Adnan Saygun ile kompozisyon, David Zirkin ile viyolonsel, Ulvi Cemal Erkin ile piyano çalışmıştır. Bülent Arel ve Nevit Kodallı gibi öğrenci arkadaşlarıyla sıkı bir dostluk kurmuştur. 1948 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı'nın ileri döneminden mezun oldu. Konservatuara öğretmen olarak atanan İlhan Usmanbaş, bu kurumda armoni, form bilgisi, müzik tarihi ve kompozisyon dersleri vermiştir.

İlhan Usmanbaş, 1948 yılında soprano Atıfet Usmanbaş ile evlendi.

1946 yılında henüz öğrenciyken yazdığı ilk orkestra yapıtı, Wolfgang Amadeus Mozart’tan esinlendiği “Küçük Gece müziği”dir.

İlhan Usmanbaş, 1946 yılında jean-paul-sartre ve René Leibowitz’in yazılarını ve kitaplarını Fransızca’dan izlemeye başlamış, Avusturyalı besteci Alban Berg’in “Wozzeck” operasını kitaplıkta keşfederek besteci Bülent Arel ile birlikte öteki çağdaş bestecilerin yapıtlarını incelemeye, seslendirmeye girişmiştir. Konservatuvar öğrencisi olmayan genç bestecilerden Ertuğrul Oğuz Fırat’la arkadaşlığın başlaması da bu yıllardadır.

İlhan Usmanbaş, 1952 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) kanalıyla Amerika'ya gitmiş, gemiyle yaptığı bu yolculukta İtalyan müzisyen, piyanist, opera bestecisi, müzik eğitimcisi Luigi Dallapiccola ile tanışmıştır; Pierre Boulez’in “dizisel yazı” üzerine makalesini okuduktan sonra “12 ton” sisteminin gelişim çizgisi üzerindeki kavrayışını netleştirmiştir; 1954’de Roma’da yapılan “Musica del XX. Secolo” kongresine katılarak Dallapiccola ve Luciano Berio ile dostluğunu pekiştirmiştir.

1952 yılında Ankara'da Helikon Derneği'nin kurucuları arasına katılmıştır. 1956 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı'nda müzik tarihi öğretmenliği yapmıştır. 1957-1958 yıllarında eşi ile beraber Rockfeller bursu ile Amerika'ya giderek birçok besteci ile tanışma olanağı bulmuştur. Eşi Atifet Usmanbaş New York’ta İlhan Usmanbaş’ın bestelerinden oluşan sekiz konser verdi.

1960 yılından sonra besteci İlhan Usmanbaş, “dizisel yazı”dan uzaklaşmaya başlayarak yeni tekniklere yönelmiştir. Bestecilik serüveni genelde şöyle bir çizgi izlemiştir:
- 1948’e kadar, Paul Hindemith, Bela Bartok, Igor Stravinsky, Cemal Reşit Rey etkileri.
- 1950 – 1960 arası, dizisel teknikler ve özgün uygulamaları.
- 1960’tan günümüze, dizisel sonrası özgün araştırmalar; aleotoric (raslamsal), özgür polifoni, kollaj, minimal uygulamaları, monoritmik, optik-grafik özgür değerler, mikromodalite.

Ankara Devlet Konservatuvarı’na 1964 yılında müdür olan İlhan Usmanbaş, 1974 yılında da İstanbul Devlet Konservatuvarı’na müdür olarak atandı. Daha sonra Mimar Sinan Üniversitesi’ne bağlanan bu kurumda Kompozisyon Ana Sanat Dalı Başkanı olarak 1999 yılına kadar görev yaptı.

Ardından İTÜ’ye bağlı MİAM’da ve İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda kompozisyon ve çağdaş müzikler dersleri verdi.

İlhan Usmanbaş, Bilgi Üniversitesi öğretim üyeliğinden 2011’de ayrıldı.

İlhan Usmanbaş, 2011 yılından itibaren eşi Atifet Usmanbaş’la birlikte Darüşşafaka Maltepe Rezidans’ta yaşamaktadır.

Besteleriyle pek çok ödül alan ve “devlet sanatçısı” unvanı verilen Prof. Dr. Usmanbaş, 2011 yılına kadar öğretim üyesi olarak genç kuşakları yetiştirmeye devam etti. İlhan Usmanbaş, yaptığı bestelerle sadece Türkiye’de değil dünyada takdir toplamış bir sanatçıdır.

1954’te Fromm Müzik Ödülü’nü (ABD), 1958’de Kousssewitzky Ödülü’nü (ABD), 1967’de Wieniawsky Ödülü’nü (Polonya), 1969’da Bale Müziği Ödülü’nü (İsviçre) alan İlhan Usmanbaş’a 1971’de “devlet sanatçısı” unvanı veriliyor.

Aynı zamanda Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Altın Madalyası, Uluslararası İstanbul Müzik Festivali Yaşam Boyu Başarı Ödülü ile Boğaziçi Üniversitesi Fahri Doktorası sahibidir.

Ödülleri :
1954’te Fromm Müzik Ödülü (ABD), “Yaylılar Kuarteti” ile
1958’de Kousssewitzky Ödülü (ABD),
1967’de Wieniawsky Ödülü (Polonya),
1969’da Bale Müziği Ödülü (İsviçre)
1971’de “devlet sanatçısı” unvanı
1993’te Sevda-Cenap And Vakfı “Onur Ödülü Altın Madalyası

Yapıtları :
1) “Altı Prelüd”, piyano için, Ankara 1945; Başlıklar: Toccato, Siciliano, allo conanina, duo lyriche, V, Alla Francese; Basım: Theodore Presser, Bryn Mawr, ABD
2) “Küçük Gece Müziği”, yaylılar orkestrası için, Ankara, 1946; Başlıklar: Allegro, Adagio, Menuetto, Finale; Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı, No:16.
3) “Sonat”, keman ve piyano için, Ankara, 1946. Başlıklar: Allegro, Adagio, Allegro. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı, No:31.
4) “Yaylılar Dörtlüsü–47”, Ankara,1947. Bartok’un Anısına: 2/4=88, 1/4=52, 3/8=96, tema ve çeşitlemeler: Fromm Ödülü. Basım: Boosey/Hawkes, New York.
5) “Keman Konçertosu”, Ankara 1947. İlhan Özsoy için. Başlıklar: Allegro, Allegro molto. Keman – Piyano Uyarlaması: Usmanbaş. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
6) “Senfoni No:1”, Ankara 1948. (Gözden geçirme: 1978). Başlıklar: Preludio, Allegro, Postludio, partiler And Vakfı’nda. Band Kaydı: 1986.
7) “Kentet”, klarnet ve yaylılar dörtlüsü için. Ankara 1949. Başlıklar: Allegro, adagio, allegro. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı, No:20.
8) “Sonat”, trompet ve piyano için, (Haendel stilinde), Ankara, 1949. Başlıklar: Allegro, Largo, Allegro. Bestecinin el yazısından çoğaltma.
9) “Sonat”, obua ve piyano için. Ankara, 1949. Ali Kemal Kaya’ya. Başlıklar: Invention, Chaconne, Toccata. Bestecinin el yazısından çoğaltma.
10) “Anlatıcı”, yaylılar orkestrası, yaylılar dörtlüsü, piyano ve timpani için müzik, Ankara, 1950. (tamamlanmadı)
11) “Senfoni No:2” yaylılar için, Ankara, 1950. Başlıklar: Allegro, adagio, allegro. Bestecinin el yazısından çoğaltma.
12) “Viyolonsel ve piyano için müzik No:1”, Ankara 1951. Tek bölüm. Bestecinin el yazısından çoğaltma.
13) “Viyolonsel ve Piyano için müzik No:2”, Ankara 1951. Ankara Devlet Konservatuvarı Yayınları.
14) “Morg Şiiri”, anlatıcı, koro ve büyük orkestra için. Ankara 1952. Şiir: Ertuğrul Oğuz Fırat. (tamamlanmadı).
15) “Üç müzikli şiir”, soprano ve piyano için. Ankara-Tanglewood, 1952. Sunu: Luigi Dallapiccola. Basım: Suvini Zerboni, Milano, 5306. (Koussewitzky Ödülü).
16) “Salvador Dali’den 3 resim”,22 yaylı çalgı için, Ankara 1952 – 1955. Başlıklar: “Las Tentationes de san Antonio”, “El Sentuaro”, “Angel Explotando Annonicamente. Bestecinin el yazısından çoğaltma.
17) “Beş Etüt”, keman ve piyano için. Ankara 1952 – 1955. Radyo kaydı; el yazısından çoğaltma.
18) “Yaylılar orkestrası için deneme”, Ankara, 1953.
19) “Oğuzata”, sahne müziği, Ankara, 1955. Selahattin Batu’nun yapıtı.
20) “Dört Japon Estampı”, kadın korosu ve orkestra için, Ankara, 1956. (Partisyonu kayıp).
21) “Siyah Kalem”, film müziği, üflemeliler ve vurmalılar için. İstanbul, 1956.
22) “Klarnet ve viyolonsel için üç parça”, Ankara, 1956.
23) “Üç Sonatin”, klarnet ve piyano için, 1056. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı No: 22.
24) “Mavi Kuş”, tiyatro müziği, Ankara, 1956.
25) “Üç Bölüm”, iki piyano için, Ankara, 1957. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
26) “Şiirli Müzik”, New York, 1958. Mezzo-soprano ve beş çalgı için. (Koussewitzky Ödülü), Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
27) “İki Madrigal”, karma koro için, Ankara, 1959.
28) “Un coup de dés”, Stéphane Mallarmé’nin bu başlıktaki şiirinin hecelerinden türetilmiş sesli ve sessizler üzerine büyük koro ve orkestra için, Ankara, 1959.
29) “Repos d’été”, Eluard’ın şiiri üzerine yaylı dörtlü ve soprano için, Ankara, 1960.
30) “Sekizli”, Ankara, 1960.
31) “İki Parça”, keman ve viyolonsel için, Ayvalık, 1960.
32) Viyola ve Piyano için, Ankara, 1961.
33) “Gölgeler”, büyük orkestra için iki bölüm, Ankara, 1962.
34) “Ölümsüz Deniz Taşlarıydı”, piyano için, Ankara, 1965; Kamuran Gündemir’e adanmıştır; Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
35) “Soruşturma”, piyano için tek bölüm. Ankara, 1965. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
36) “Mavi Üçgen”, obua için tek bölüm, Ankara; 1965. Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
37) “…ki yalnızdırlar…”, solo keman için tek bölüm, Ankara, 1965-68; Suna Kan’a adanmıştır; Radyo Kaydı: 1968.
38) “Boşluğa Atlayış”, Keman solo ile flüt, İngiliz kornosu, kontrbas ve piyano için tek bölüm, Ankara, 1965-66; Wieniawsky Kompozisyon Yarışması Birincilik Ödülü, Ponzan, Polonya; Basım: keman ve piyano uyarlaması olarak Polomya Devlet Müzik Yaylınları.
39) “Bölüm”, büyük orkestra için, Ankara, 1965-66; “Kurtuluş Savaşı Adına”; TRT siparişi; radyo kaydı: G. E. Lessing yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası.
40) “12 Küçük Parça”, çocuk tiyatro oyunlarından derlemeler, 3 flüt, 2 obua, keman ve vurmalılar için, Ankara 1967; Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
41) “Parçalanan Sinfonietta”, çeşitli çalgılardan oluşan orkestra için. Ankara, 1967-68; Ertuğrul Oğuz Fırat’a; ilk seslendirme: Utrecht, Hollanda, 1980; TRT siparişi; Partisyon ve partiler TRT belgeliğinde.
42) “Raslamsallar I, II, III, trompet, piyano, keman ve kontrbas için, Ankara, 1967; Şebnem Aksan’ın koreografisiyle ilk seslendirilme: İstanbul, 1977.
43) “Raslamsallar IV, V, VI, vibrafon, alto saksofon, kontrbas ve vurmalılar için, Ankara 1968, ilk seslendirilme: Ankara, 1993, Moskova Yeni Müzik Topluluğu.
44) “Raslamsal, Vc-Pf I, II”, viyolonsel ve piyano için, Ankara, 1968; İlk seslendirme Ankara, 1993, Moskova Yeni Müzik Topluluğu Üyeleri.
45) “Biçim/Siz (I, II, III)”, piyano için, Ankara 1968: ilk seslendirme, Ankara, 1971, Kamuran Gündemir.
46) “Kaynak”, piyano solo, sekiz viyolonsel, dört kontrbas için açık biçim, Ankara, 1968.
47) “Bale için müzik”, çeşitli çalgılardan oluşan orkestra için, Ankara, 1968; Cenevre Bale Müziği Yarışması Ödülü (1969); İlk sahnelenişi; Cenevre, 1971; Senogrofi: Jean-Marie Sosso; Türkiye’de ilk sahnelenişi: Ankara Devlet Opera ve Balesi, 1974; Koreograf: Duygu Aykal.
48) “Özgürlükler”, koro, vurmalılar ve yönetmen için, Ankara 1970.
49) “Şenlikname”, beş solo, kadın korosu, arp, zil türü vurmalılar ve davul türü vurmalılar için, İlhan Berk’in aynı addaki şiiri üzerine; Necil Kazım Akses’e adanmıştır, Ankara, 1970.
50) “Bakışsız Bir Kedi Kara”, ses ve piyano için, Ankara, 1970; Ece Ayhan’ın aynı addaki şiir demeti üzerine; ilk seslendirme; İstanbul, 1977, Mesut İktu ve Metin Öğüt; Basım: Ankara Devlet Konservatuvarı.
51) “Kareler”, sesler, konuşmacılar, koro ve çalgı topluluğu için, Ankara, 1970; Behçet Necatigil’in aynı addaki şiir demeti üzerine.
52) “Yaylı Dördül’ 70”, Ankara, 1970. Faruk Güvenç’e; ilk seslendirme: Yücelen dörtlüsü, Ankara, 1973.
53) “4 kolay 12 ton parçası”, piyano için, Ankara, 1970; Ulvi Cemal Erkin’e; ilk seslendirme: Kamuran Gündemir, Ankara, 1973.
54) “Gençliğe Hitabe”, orkestra ve iki konuşmacı için Atatürk’ün “Gençliğe Hitabe”si üzerine, Ankara, 1973. ilk seslendirme: Hikmet Şimşek yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, 1974; Kültür Bakanlığı Siparişi.
55) “Devr-i Kebir”, vurmalılar altılısı için, Ankara, 1974; İlk seslendirme: İstanbul Festivali, Fink Vurma Çalgılar Altılısı, 1975; Basım: Edition Simrock, Hamburg. Bale olarak kullanımı: Japonya, 1993, Koreografi: Dilek Evgin.
56) “FI-75”, solo flüt için, İstanbul’1975; ilk seslendirme: Mükerrem Berk, 1975.
57) “Bas Klarnet X Bas Klarnet”, basklarnet ile banda alınmış basklarnet, İstanbul, 1976; Harry Sparnaay’a; ilk seslendirme: H. Sparnaay, Hollanda, 1979.
58) “…bulutlar nereye gider?”, bale müziği, dört vurma çalgıcı ile iki obua için, Ayvalık-Ankara, 1977; ilk temsil: Ankara Devlet Opera ve Balesi, koreograf: Duygu Aykal; partisyon: Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde.
59) “Saksofon Dörtlüsü”, İstanbul, 1977-78; Het Rinjmond Saksofon Kwartet için; ilk seslendirme: Evenstone, ABD, 1980. Türkiye’de ilk seslendirme: İstanbul Festivali Rinjmond Saksofon Dörtlüsü; Partisyon TRT Müzik Dairesi.
60) “Senfoni No:3”, büyük orkestra için, 7 bölüm, İstanbul, 1979; ilk seslendirme: (ilk 5 bölüm) Gürer Aykal yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Ankara, 1980. TRT siparişi, partisyon TRT Müzik Dairesi’nde; yurtdışı seslendirme: Arturo Tamaya yönetimindeki Danimarka Radyo Orkestrası, Sunu: Atıfet Usmanbaş.
61) “Monoritmica”, klarnet dörtlüsü için, İstanbul, 1980; Adnan Saygun’a; Het Nederlands klarnet Kwartet için; ilk seslendirme: Het Nederlands Klarnet Dörtlüsü, Utrecht, 1981.
62) “Yurtta barış, dünyada barış”, büyük orkestra için bale müziği, İstanbul, 1981; ilk seslendirme: Besteci yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri, Ankara Radyosu Stüdyosu, 1982.
63) “Saxmarim”, saksofon ve marimbafon için, İstanbul, 1982-85; Duo Contemporaine için; ilk seslendirme: Duo Contemporaiene, İstanbul, 1987.
64) “Partita (alcoarci)”, klavsen için, İstanbul, 1983-85; başlıklar: Allemande, Corrente, Aria, Ciacona; Bach yılı için; ilk seslendirme: Leyla Pınar, İstanbul, 1991.
65) “Gılgamış”, Orhan Asena’nın oyunu üzerine sahne müziği, koro ve vurmalılar için, İstanbul,1983. ilk seslendirilme: İstanbul,1983, rejisör: Raik Alnıaçık.
66) “Konser Aryası”, arp ve yaylılar orkestrası için, İstanbul,1983; İnönü Vakfı Siparişi, İnönü’nün anısına, Sevin Berk için; ilk seslendirme: 1985, Sevin Berk ve TRT Oda Orkestrası; partiler And Vakfı belgeliğinde.
67) “Partita per Violino Solo”, solo keman için, İstanbul 1984-85; başlıklar: Allemande, Corrente, Aria, Giga; Bach yılı için.
68) “Partita per Violoncello Solo”, solo viyolonsel için, İstanbul,1985; başlıklar: Allemande, Corrente, Aria, Ciacona.
69) “Viva la Musica”, üç trompet, vurmalılar ile yaylılar orkestrası için iki bölüm, Ayvalık-İstanbul, 1986. ilk seslendirme: 3. Viva Konseri, Bayerischer Raundfunk. Yöneten: Hikmet Şimşek, Münich, 1987.
70) “Çizgiler”, piyano, gitar, vurmalılar için grafik müzik, İstanbul, 1086; ilk seslendirme: Grup AMM, İstanbul, 1986.
71) “Perpentuum Immobile-Perpetuum Mobile”,senfonik üflemeli ile vurmalılar için iki bölüm, İstanbul, 1988; Betin Güneş’e; ilk seslendirme: Köln, 1992.
72) “Partita”, solo viyola için, İstanbul, 1989; solo viyolonsel için partita’dan düzenleme.
73) “Solo Piyano ile 12 çalgı için”, İstanbul, 1990 – 1992.
74) “Trio di tre soli”, keman için tek bölüm, Ayvalık, 1990.
75) “Tropic”, keman, viyola ve viyolonsel için tek bölüm. Ayvalık, 1991; ilk seslendirme: Ankara Yeni Müzik Festivali, Moskova Yeni Müzik Topluluğu, 1993.
76) “Çizgi ve Noktalar”, arp için, İstanbul, 1992; İpek Mine Tongur’a ilk seslendirme: İstanbul, 1992.
77) “Üflemeliler ve yaylılar için Müzik”, İstanbul, 1994.
78) “Piyano için Müzik”, Cengiz Tanç’a. İstanbul, 1994.
79) “Yaylılar Dörtlüsü”, İstanbul, 1994.
80) “Viyolonsel için müzik”, Lutoslavski’nin anısına. İstanbul,1994
81) “Klarnet ve Piyano için Müzik”, İstanbul, 1994.
82) “Keman ve Piyano için Müzik”, İstanbul, 1994.
83) “Altosaksofon ve Marimba için müzik”, İstanbul, 1995.
84) “Trio”, piyano keman ve viyolonsel için, İstanbul, 1995.
85) “Büyük Orkestra için Müzik”, Uğur Mumcu’nun anısına,1996.
86) “Yaylı Dördül için Müzik”, 1996.
87) “Viyolonsel için Müzik”, 1997.
88) “İki viyolonsel için Müzik”, 1997.

Çocuk Oyunları için Yaptığı Müzikler :
1) “Keloğlan”, Ankara Devlet Tiyatrosu, 1949.
2) “Gülen Kızla Ağlayan Çocuk”, Radyo oyunu, 1955.
3) “Mavi Kuş”, Ankara Devlet Tiyatrosu, 1956.
4) “Pollyanna”, Ankara Devlet Tiyatrosu, 1956.
5) “Leylek Sultan”, Ankara Devlet Tiyatrosu, 1959.
6) “Deli Dana”, radyo oyunu, 1965.
7) “İyiliğin Gücü”, radyo oyunu, 1965.
8) “Uyuyan Güzel”, radyo oyunu, 1966.
9) “Fareli Köyün Kavalcısı”, radyo oyunu, 1966.
10) “Hırsız”, radyo oyunu, 1966.
11) “Al Gülünü, Ver Gülümü”, radyo oyunu, 1967.
12) Dört çocuk parçası.


Kaynak:Biyografi.info