Sermet Çağan

Tiyatro yönetmeni, oyun yazarı, gazeteci ve tiyatro oyuncusu Sermet Çağan epik tiyatro türünde yazılan “Ayak Bacak Fabrikası” oyununun yazarıdır.

Sermet Çağan, 10 Nisan 1929 tarihinde Amasya’da doğmuştur. TED Ankara Yenişehir Lisesi'nden 1947 yılında mezun oldu. Okul yıllarında tiyatroyla tanışarak, amatör oyunculuk ve dekoratörlük görevlerinde bulundu. Tiyatro tutkusu nedeniyle İstanbul’da eğitim aldığı Robert Kolej'in mühendislik bölümünde okurken 1950 yılında son sınıfta ayrıldı. Bazı tiyatro topluluklarında oyuncu ve dekor sorumlusu olarak görev yaptı.

Okulu bırakmasının ardından Ankara'ya giden Çağan, İngilizce oyunlar oynayan "Ankara Players" adlı bir tiyatro topluluğunda bir yıl görev aldı.

1952 yılında Muhsin Ertuğrul’un genel müdürlüğünü yaptığı Devlet Tiyatrosuna dekoratör olarak girdi.

1957 yılında Güner Sümer ve Seçkin Selvi ile birlikte "Sahne Z" adlı amatör tiyatro topluluğunu kuran Sermet Çağan, William Saroyan'ın "Merhaba Dışarıdaki" ve Eugene İonesco'nun "Kel Şarkıcı" ve "Sandalyeler" oyunlarını yöneterek, sahne tasarımlarını üstlendi. Ankara Devlet Tiyatrosu'nda ve "Sahne Z" topluluğunda, Arena Tiyatrosu'nda ve Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu 'nda sahne tasarımı ve oyunculuk yaptı.

Sermet Çağan, Devlet Tiyatrolarından Muhsin Ertuğrul'un genel müdürlükten ayrılmasıyla 1958 yılında Devlet Tiyatrosundan istifa etti ve 1960 yılında gazetecilik hayatına başladı. Sermet Çağan; Öncü, Vatan ve Dünya gazetelerinin yanı sıra birçok dergide muhabir ile dış politika yazarı olarak çalıştı.

Sermet Çağan, 1962'de Asaf Çiyiltepe'nin kurduğu Arena Tiyatrosu'nda dekoratör, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Topluluğu'nda ise hem oyuncu hem dekoratör olarak görev aldı.

Sermet Çağan, 1963 yılında Tiyatro eleştirmeni ve çevirmen Seçkin Selvi ile evlendi.

İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu'nda 1963-1964 sezonunda yönetmen olarak çalışmaya başlayan Sermet Çağan, yazdığı ilk oyunu olan "Ayak Bacak Fabrikası"nın reji ve dekor çalışmaları sırasında kalp krizi geçirdi. Rejisini Cüneyt Türel'in tamamladığı oyun, Almanya'da Erlangen Uluslararası Tiyatro Şenliği'nde dördüncü oldu.

Sermet Çağan’ın hem yazım tekniği hem de sahnelenme açısından en önemli oyunu olarak gösterilen "Ayak Bacak Fabrikası" adlı tiyatro oyununu gerçek bir haberden (Anamur yakınlarında kara tohumu yemek zorunda kalan köylülerin kötürüm kalması) etkilenerek kaleme aldı. Anadolu insanının değişmeyen yazgısını, toprak ağaları, devlet düzeni ve aydınların duyarsızlığı altında nasıl ezildiğini tarihsel maddeci epik bir bakış açısı ve açık biçim anlatım kalıplarıyla sahneye taşıdı.

Tiyatronun kolektif bir sanat olduğu fikrinde olan Sermet Çağan, sanat hayatı boyunca tiyatroyu klasik kalıpların dışına çıkararak, sokağa taşıma ve kitlelerle buluşturma çabası içinde oldu.

"Ayak Bacak Fabrikası" adlı oyunu, aynı zamanda 1968 yılında Fransızcaya çevrildi ve yazarı Basın İş Sendikası tarafından o yılın en iyi oyun yazarlarından biri olarak seçildi. Sermet Çağan, 1965 yılında Gen-Ar Tiyatrosu'nda Aziz Nesin'in "Ah Biz Eşekler" adlı öyküsünü oyunlaştırarak, sahneye koydu.

Sermet Çağan’ın 1962 yılında radyo oyunu olarak kaleme aldığı "Öyle Bir Oyun", Özdemir Nutku ile yaptığı ortak çalışma sonrası tiyatro sahnesi oyunu olarak yeniden düzenlendi ve "Savaş Oyunu" (1965) adıyla anıldı. Eser, Özdemir Nutku rejisi ile 1965 yılında Almanya'da Erlangen Uluslararası Tiyatro Şenliği'nde ödül aldı ve Max Fisch tarafından Almancaya çevrildi.

Sermet Çağan, 1966 yılında Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Tiyatrosu'nu Fakir Baykurt'la birlikte kurdu. Yönetmen olarak Sermet Çağan, başına geçti. Ankara Sanat Tiyatrosu’nda çalışmış veya yurtdışında tiyatro eğitimi görmüş yaklaşık 21-22 kişiden müteşekkil profesyonel oyuncu kadrosunda Aydın Engin, Selçuk Uluergüven, Oben Güney ve daha sonra Devrim İçin Hareket Tiyatrosu’nun da kurucu kadrosunda yer alacak Ali Özgentürk ve Mehmet Ulusoy gibi isimler yer almaktadır. Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) Tiyatrosu sendikayla yaşanan mali problemlerin de etkisiyle topluluk 1968 yılında çalışmalarına son verdi.

İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu, Gen-Ar Tiyatrosu, Ankara Yenişehir Tiyatrosu gibi topluluklarda yönetmenlik yaptı. Türkiye Öğretmenler Sendikası Tiyatrosu'yla bütün Türkiye illerini kapsayan turne yaptı. Tiyatro dergisi ile bazı dergi ve gazetelerde tiyatro üzerine yazıları yayımlandı.

Bazı oyunları Fransızca ve İngilizce'ye çevrilen Sermet Çağan, Alman edebiyatı üzerine araştırmalarından ötürü 1957 yıında Almanya Federal Cumhuriyeti hükûmetince Friedrich Schiller Ödülü kazandı.

1968 yılında Slawomir Mrozek'in'in "Polisler" adlı oyununu Gen-Ar Tiyatrosunda sahneye koyan Sermet Çağan, bu çalışmasıyla Asaf Çiyiltepe Ödülü'nü kazandı ve aynı yıl ikinci kez kalp krizi geçirdi.

Ankara Yenişehir Tiyatrosu'nda 1970'de Bertolt Brecht'in "Carrar Ana'nın Silahları" ile Federico Garcia Lorca'nın “Eskicinin Tazesi" oyunlarını sahneleyen Sermet Çağan, İstanbul'da kuruluş aşamasında olan İstanbul Sanat Tiyatrosunun dramaturgluğunu üstlendi.

İstanbul Sanat Tiyatrosu'nda yazdığı ödüllü oyun olan Ayak Bacak Fabrikası'nın 1970 yılında provaları sırasında geçirdiği bir kalp krizi sonucunda öldü.

Sermet Çağan, 5 Ağustos 1970 tarihinde İstanbul’da 41 yaşında kalp krizi sonucunda ölmüştür.

Temelde tiyatro yazarlığına iki oyun vermiş olması bazı kesimlerce eleştirilse de, Sermet Çağan hem bu iki oyunuyla ülkedeki pratik tiyatro hareketine çok önemli katkılarda bulunmuş, hem de tiyatroyla olan ilişkisini hiç koparmamış, görünmeyen ama çok değerli etkinliklerle ve teorik çalışmalarla sanatını, bakışını, entelektüel birikimini güçlendirmiştir.

Ödülleri:
1957 - AFC hükûmetince Schiller Ödülü aldı. (Alman edebiyatı üzerine araştırmalarından ötürü)
1964 - Erlangen Uluslararası Tiyatro Şenliği, dördüncülük. (Ayak Bacak Fabrikası)
1967 - Nancy Tiyatro şenlikleri, birincilik. (Savaş Oyunu)
1966 - Erlangen Uluslararası Tiyatro Şenliği, birincilik. (Savaş Oyunu)
1968 - Asaf Çiyiltepe Ödülü. (Slawomir Mrozek'in Polisler oyunu ile)
1969 - Karaağaçlar Altında’nın oyun düzeniyle “İlhan İskender” armağanıyla ödüllendirildi.

Yazdığı Tiyatro Oyunları :
1962 - Öyle Bir Oyun (Radyo tiyatrosu)
1963 - Ayak Bacak Fabrikası
1965 - Savaş Oyunu


Kaynak:Biyografi.info